بازکاوی مؤلّفه‌های ناتورالیستی با تکیه بر «گذر از تابوها» در رمان «زمستان 62»

نوع مقاله : مقاله‌ی پژوهشی استخراج از رساله و پایان‌‌‌‌نامه

نویسندگان

1 دانشگاه

2 بابلسر-دانشگاه مازندران

3 دانشگاه مازندران

چکیده

چکیده
 ناتورالیسم، مکتبی است که انسان را بر مبنای تمایلات غریزی او تعریف می‌کند و اعمال و اندیشه‌های فرد را متأثّر از طبیعت درونی‌اش می‌داند. پیروان این مکتب با اعتقاد به مسائلی مانند اصالت جبر محیط و سرنوشت، وراثت، زشتی‌نگاری و... با شیوه‌ای کاملاً افراطی بر نمایاندن امور شهوانی، بزهکاری‌ها و فجایع تأکید دارند. ناتورالیست‌ها با ردّ کمال‌یابی انسان و اعتقاد به فشار لحظه، هرگونه اراده‌ی فرد را در رفع یا کنترل نقصان‌های مَنشی، قاطعانه رد می‌کنند. آن‌ها، معتقدند از سرنوشت تعیین‌شده‌ی هر فرد، نتایج کاملاً تعریف‌شده‌ای در زندگی‌اش حاصل می‌شود که شخص، بی‌اراده به سمت آن‌ها هدایت می‌شود. این مقاله با استخراج مصادیق مؤلّفه‌های مکتب ناتورالیسم در رمان «زمستان ۶۲»، نوشته‌ی اسماعیل فصیح به بررسی این داستان پرداخته است که نتایج تحقیق به اعتبار بسامد بالای مؤلّفه‌هایی همچون زشتی‌نگاری، شرح جزءنگرانه‌ی فجایع، تابوشکنی، همسان‌پنداری انسان با حیوان و ... دلالت بر ناتورالیستی بودن «زمستان 62» داشت. هم‌چنین فرضیه‌ی استفاده‌ی متفاوت و هدفمند فصیح از مؤلّفه‌ی «گذر از تابوها و خطِّ قرمزهای عرفی و اخلاقی» در این داستان، سبب شد تا مصادیق این مؤلّفه به طور ویژه تحلیل شود. نتیجه مشخّص کرد نویسنده در «زمستان 62» علاوه بر کارکردهای مرسوم تابوشکنی ازجمله استفاده از مفاهیم تابو به عنوان ابزارِ نمایش ناهنجاری‌ها و زشتی‌ها به مواردی همچون اعتراض به شرایط ناخوشایند و مقرّرات افراطی، افشای طینت افراد متظاهر و فرصت‌طلب، هشدار به تاراج ناموس و برجسته کردن مفاهیمی همچون وطن‌پرستی و نوع‌دوستی نیز نظر داشته است که این کاربردها به موازات انتقادهای تند او نسبت به جنگ در داستان، نمود یافته‌اند.

کلیدواژه‌ها


منابع
- اسکولز، رابرت. (1387). عناصر داستان. ترجمه‌ی فرزانه طاهری. چ 3. تهران: نشر مرکز.
- پاینده، حسین. (1389). داستان کوتاه در ایران. ج1. تهران: انتشارات نیلوفر.
- تراویک، باکنر. (1376). تاریخ ادبیّات جهان. ترجمه­ی عربعلی رضایی. ج 1. چ 2. تهران: انتشارات فروزان.
- حسن‌زاده میرعلی، عبدالله. (1387). سیر ناتورالیسم در اروپا. سمنان: دانشگاه سمنان.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1388). سیر ناتورالیسم در ایران. سمنان: دانشگاه سمنان.
- خوش‌کیش، عزیز. (1395). بررسی جلوه‌های ناتورالیسم درداستان‌های کوتاه اسماعیل فصیح. پایان‌نامه­ی کارشناسی ارشد. دانشگاه لرستان.
- رحمانیان، زینب، عادل‌زاده، پروانه، پاشایی فخری، کامران. (1398). «میزان و چگونگی کاربرد تابو در ادبیّات داستانی معاصر». فصل­نامه­ی تخصّصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). س19- ش3- صص 263- 284.
- ریویر، کلود. (1385).درآمدی بر انسان‌شناسی. ترجمه­ی ناصر فکوهی. چ 7. تهران: نشر نی.
- زرّین‌کوب، عبدالحسین. (1378). نقد ادبی. چ6- تهران: انتشارات امیرکبیر.
- سیّدحسینی، سیّدرضا. (1389). مکتب‌های ادبی. چ 16، ج 1. تهران: انتشارات نگاه.
- صادقی شهپر، رضا، پیرمرادی، سیما. (1392). «یک گام به سوی بومی‌گرایی؛ نقد داستان‌های اسماعیل فصیح حرکت از ناتورالیسم به سوی رئالیسم». فصل­نامه­ی پژوهش زبان و ادبیّات فارسی. س 8 . ش 29- صص 173- 199.
- طایفی، شیرزاد، خجسته، الناز. (1391). «بررسی و تحلیل تابو در «بوف کور». مجلّه‌ی ادب فارسی. دوره‌ی 2- ش 1- صص 101-122-
- فرزدقی، معصومه. (1391). بررسی ویژگی‌های رئالیستی و ناتورالیستی در داستان «دل‌کور» اسماعیل فصیح. پایان‌نامه­ی کارشناسی ارشد. دانشگاه سیستان و بلوچستان.
- فروید، زیگموند. (1390). توتم و تابو. ترجمه­ی محمّدعلی خنجی. نشرالکترونیکی.
- فصیح، اسماعیل. (1368). «زمستان 62». چ 4. تهران: نشر آسیم.
- فضایی، یوسف. (1387). «تابو و انواع آن». مجلّه­ی چیستا. ش 252- صص 48- 63.
- فورست، لیلیان و اسکرین، پیتر. (1375). ناتورالیسم. حسن افشار. تهران: نشر مرکز.
- گرانت، دیمیان. (1375). رئالیسم. ترجمه‌ی حسن افشار. چ 5. تهران: نشر مرکز.
- میرصادقی، جمال. (1382). داستان‌نویس‌های نام‌آور معاصر ایران. تهران: انتشارات اشاره.
- ـــــــــــــــــــــــ (1394). عناصر داستان. چ 9. تهران: نشر سخن.
- میرعابدینی، حسن. (1387).صدسال داستان‌نویسی ایران. ج 2. چ 5. تهران: نشر چشمه.
- یعقوبی، پارسا. (1386). «آشنایی با تابوشکنی ادبی و سیر آن در ادبیّات کلاسیک فارسی». دانشکده­ی ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تهران. ش 183- صص 263- 284.