تحلیل معناشناختی روابط غیرکلامی در غزل‌های سنایی

نوع مقاله : مقاله‌ی پژوهشی استخراج از رساله و پایان‌‌‌‌نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران

چکیده

روابط غیرکلامی عاشقانه در دیوان سنایی با توجه به جایگاه و قدرت معشوق و عاشق، نوع غزل و انتخاب سبک بیان روایی و غیر روایی و نیت طرفین و از همه مهمتر ارجاع به زمان نامشخص از گذشته تا آینده برقرار می شود که در سه حالت1- حسی؛ با تمرکز بر حواس پنجگانه 2- رفتاری؛ با تمرکز بر کنش و واکنش 3- شناختی و انتزاعی با تمرکز بر تفسیر، تاویل مخابره می شود. از یافته های این تحقیق آن است که بیشترین توجه عاشق در راوبط غیرکلامی بصورت شناختی و انتزاعی است. درحقیقت فرستندۀ پیام به معشوق توجهی ندارد؛ بلکه به بیان اندیشه و پندار خود به صورت یکطرفه می پردازد. بیشتر ارتباطات غیرکلامی معشوق بصورت حسی و بویژه تصویری است که بازتاب گفتمان‌های پیشینه و با کارکرد ثابت ناشی از مختصات فرهنگی- ادبی است؛ مانند غمزه و حرکات چشم و ابرو. باتوجه به شروع غزل های قلندرانه برخی روابط غیرکلامی خصوصی‌تر و نوتر است و اغلب همراه با کنش های رفتاری و شناختی است. همچنین گفتمان سکوت در هر دو سوی رابطه کمتر دیده شده است. اگرچه باب سخن و گفتگو با معشوق زیباروی در تاریخ ادبیات فارسی عموماً بسته است، اما روابط غیرکلامی با معشوق عتاب آلودِ قلندر در دیوان سنایی اغلب رفتاری و شناختی است. به این ترتیب این نتیجه حاصل شده است که روابط غیرکلامی در غزل های عاشقانه مبتنی بر روابط تصویری و حسی است و هر چه به سمت غزل قلندرانه پیش می رویم روابط انتزاعی تر و شناختی تر خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • منابع

    • ایرانی، زهرا و دیگران (1398)، «بررسی معناشناسی گفتمان خاموشی در تخلّص مولانا بر اساس غزلیات شمس»، مطالعات تطبیقی، س13، ش50: 229- 259.
    • برکو، روی و دیگران (1393)، مدیریت ارتباطات، ترجمه‌ی سید محمد اعرابی و داوود ایزدی، تهران: دفتر نشر پژوهش­های فرهنگی.
    • پرین، لارنس (1383)، درباره شعر، ترجمه فاطمه راکعی، تهران: اطلاعات.
    • پورنامداریان، تقی (1392)، در سایه آفتاب، شعر فارسی و ساخت­شکنی در شعر مولوی، تهران: سخن.
    • حسن­زاده میرعلی، عبدالله و غزاله حیری آبکناری (1398)، «بررسی کارکردها و فراوانی ارتباط­های غیر کلامی در رمان چشمهایش»، رخسار زبان، س3، ش9: 61-86.
    • دادجو، دره (1388)، موسیقی شعر حافظ، تهران: زرباف اصل.
    • رازی، شمس قیس (1387)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، تصحیح محمد بن عبدالوهاب قزوینی، تهران: زوار.
    • سنایی، مجدود بن آدم (1385)، دیوان اشعار، به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، تهران: سنایی.
    • شریف­نسب، مریم و سمیه کرمی (1392)، «سیر سبکی داستان در غزلیات سنایی غزنوی و عطار نیشابوری»، سبک­شناسی نظم و نثر، س6، ش19: 259-283 .
    • قاسم­زاده، سید علی و دیگران (1397)، «تحلیل مفاهیم و کارکرد ارتباطات غیر کلامی در شاهنامه»، زبان و ادبیّات فارسی، س26، ش29: 18-157.
    • محسنیان راد، مهدی (1393)، ارتباطات شناسی، تهران: سروش.
    • محمودی، مریم و دیگران (1395)، «ارتباط غیر کلامی در روایت­های تاریخ بیهقی»، کاوش­نامه زبان و ادبیّات فارسی، س17، ش32: 201-231.
    • نودهی مقدم، کبری و محمدرضا نشایی (1397)، «ارتباط غیر کلامی شاخصه سبکی منظومه افسانه نیما یوشیج»، زبان و ادبیّات فارسی، س14، ش15: 89-108.
    • میرزاییان، پریوش و دیگران (1398)، «نقش ارتباط غیر کلامی در اشعار اخوان در القای اندیشه یأس و ناامیدی»، زبان و ادبیّات فارسی، س27، ش87: 257-284.
    • میل، جان استوارت (1398)، ملاحظاتی در باب شعر و انواع آن، ترجمه محمدهادی حاجی بیگلو، تهران: شبخیز.
    • نجفی، ابوالحسن (1395)، مبانی زبان­شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی، تهران: نیلوفر.
    • هارجی، اُوون و دیگران (1393)، مهارت­های اجتماعی در ارتباطات میان­فردی، ترجمه مهرداد فیروزبخت و خشایار بیگی، تهران: رشد.

    هرش، ادوارد (1398)، شعر را چگونه بخوانیم (دل باختن به شعر)، ترجمه مجتبی ویسی، تهران: نیلوفر.