اسطوره های عرفانی دینی در اشعار سهراب سپهری بر پایۀ مکتب رمانتیسم

نوع مقاله : مقاله‌ی پژوهشی استخراج از رساله و پایان‌‌‌‌نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان،زاهدان، ایران

3 زبان و ادبیات فارسی،دانشکده علوم انسانی دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

یکی از مهم ترین جنبه های پیوند دهندۀ شعر و اسطوره، ویژگی شاعرانه بودن اسطوره ها است؛ زیرا آفرینش شعر و اسطوره عمدتا مدیون نیروی تخیّل هنرمندانۀ آفرینندۀ شعر و اسطوره است. در دورۀ معاصر، حتّی سنّتی ترین شاعران نیز کوشیده اند با بهره گیری از اسطوره پردازی و بازآفرینی عناصر اسطوره، این عناصر را به روزگار خود نزدیک کنند و با انطباق های اسطوره ای با هدف بازتاباندن روزگار خود به یاری اسطوره های گذشته برخیزند. در این میان سهراب سپهری – از شاعران تأثیرگذار معاصر – با بهره گیری از عناصر اسطوره به ویژه عرفانی – دینی موجب پیوند شعر معاصر و گره خوردگی آن با شعر سنّتی و کلاسیک فارسی شده است. شعر معاصر فارسی، به دلیل دخالت جریان های مختلف سیاسی و فرهنگی و گرایش شاعران به مکاتب ادبی و هنری، مانند هر دوره ی دیگر مملو از نشانه های اسطوره گرایانه ی شاعران معاصر است. این گرایش به خصوص، با رویکرد شاعران به مکاتب ادبی و اجتماعی مثل رمانتیسم و ناسیونالیسم (در مورد اسطوره های ملّی)، هم چنین وقوع انقلاب مجال بیشتری را برای شاعران به وجود آورده تا از این عناصر، به عنوان یک ویژگی قابل توجّه در اشعار خود استفاده کنند. هدف از این پژوهش تبیین و چگونگی اسطوره های عرفانی – دینی، بر محور اصول رمانتیک در شعر سهراب سپهری به روش توصیفی – تحلیلی است. می توان گفت سپهری شاعر رمانتیک معاصر، در سروده هایش از انواع مختلف اسطوره های عرفانی – دینی بهره زیادی برده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • منابع

    • قرآن کریم
    • اردلانی، شمس الحاجیه (1395)، «کارکرد اسطوره ها در اشعار سهراب سپهری»، فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، ش11:42-.42
    • الیاده، میرچا (1376)، چشم­اندازهای اسطوره، ترجمه جلال ستاری، تهران: توس
    • برلین، آیزایا (1391)، ریشه­های رمانتیسم، ترجمۀ عبداللّه کوثری، چاپ چهارم، تهران: نگاه.
    • بسّاک، حسن و دیگران (1398)، «تحلیل آرمان­گرایی ملّی، سیاسی و انقلابی در اشعار کسرایی با تأکید بر مؤلّفه­های مکتب رمانتیسم اجتماعی»، پژوهش­نامه­ی مکتب­های ادبی، دوره3، ش 5: 111-128.
    • بهار، مهرداد (1375)، پژوهشی در اساطیر ایران، چاپ اول، تهران: آگه.
    • پورعسگر، حسن (1395)، «درخت اساطیری در شعر معاصر»، همایش ادبیات فارسی معاصر (دانشگاه ولایت ایرانشهر)، دوره 1: 1- 16.
    • پورنامداریان، تقی (1385)، داستان پیامبران، چاپ سوّم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    • .............................. (1386)، رمز و داستان­های رمزی در ادب فارسی (تحلیلی از داستان­های عرفانی - فلسفی ابن سینا و سهروردی)، تهران: علمی و فرهنگی.
    • توسّلی، غلام­عباس (1373)، نظریّه­های جامعه­شناسی، تهران: سمت.
    • جعفری ، مسعود (1378)، سیر رمانتیسم در اروپا، تهران: مرکز.
    • ................... (1386)، سیر رمانتیسم در ایران، تهران: مرکز.
    • حقوقی، محمّد (1375)، سهراب سپهری (شعر زمان ما 3)، چاپ چهارم، تهران: نگاه.
    • خزائلی، محمّد (1381)، اعلام قرآن، تهران: امیرکبیر.
    • ریحانی، محمّد (1385)، سپهری؛ مفسّر آیه­های قدیمی (سبک، زبان و اندیشه­ی سپهری)، چاپ اوّل، مشهد: آهنگ قلم.
    • ژیران، فلیکس و دیگران (1382)، اساطیر آشور و بابل، ترجمه ابوالقاسم اسماعیل­پور، چاپ سوم، تهران: کاروان.
    • سپهری، سهراب (1384)، هشت کتاب، چاپ چهل­و­یکم، تهران: طهوری.
    • سرکاراتی، بهمن (1378)، سایه­های شکارشده، تهران: قطره.
    • شایگان، داریوش (1383)، بت­های ذهنی و خاطره­ی ازلی، تهران: امیرکبیر.
    • شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1384)، مقدمه، تصحیح و تعلیقات منطق­الطیر عطّار نیشابوری، تهران: سخن.
    • شمیسا، سیروس (1382)، نگاهی به سپهری، چاپ نهم، تهران: صدای معاصر.
    • علوی مقدم، مهیار و مریم ساسانی (1386)، «بررسی تطبیقی بازآفرینی اسطوره­ها در شعر معاصر»، مجله­ی ادبیات تطبیقی جیرفت، ش3: 146-163.
    • غنیمی هلال، محمّد (1373)، ادبیات تطبیقی (تاریخ و تحوّل، اثرپذیری و اثرگذاری فرهنگ و ادب اسلامی)، ترجمه و تحشیه و تعلیق مرتضی آیت­اللّه­زاده شیرازی، تهران: امیرکبیر.
    • فرنبغ دادگی (1369)، بندهشن، گزارش مهرداد بهار، چاپ اوّل، تهران: توس.
    • فیّاض، ابراهیم (1387)، «دین و اسطوره و نوآوری»، فصلنامه­ مطالعات دین­پژوهی، ش250: 118- 148.
    • کزّازی، میرجلال­الدین (1368)، از گونه­ی دیگر (جستارهایی در فرهنگ و ادب ایران)، تهران: مرکز
    • کریمی، امیربانو و مهناز رضایی (1387«بررسی تطبیقی علل بازآفرینی اسطوره در شعر معاصر ایران و رویای‌ مکزیکی»، فصلنامه ادبیات عرفانی‌ و اسطوره‌شناسی، س4، ش13، زمستان: 172-191.
    • گریگور، آرتر، اس (1361)، اسرار و سحر و جادو و دنیای ماوراء­الطبیعه انسان اولیه، ترجمه پرویز نجفیانی، تهران: مؤسسه مطبوعاتی عطایی.
    • لینگز، مارتین (1383)، عرفان اسلامی چیست، ترجمه­ی فروزان راسخی، ویرایش مصطفی ملکیان، چاپ سوّم، تهران: سهروردی.
    • محمّدی، ابراهیم و دیگران (1392)، «اسطوره­شکنی و اسطوره­سازی رمانتیک در شعر شاملو»، ادب­پژوهی، ش24: 105-128.
    • موحد، ضیا (1386)، «سیلویا پلات»، ارغنون14، (درباره شعر)، تهران: وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی: 109-127.
    • میرعابدینی، حسن (1386)، صد سال داستان­نویسی ایران، چاپ چهارم، تهران: چشمه.
    • نادری، لیلی و آرمن، سیّد ابراهیم (1395)، «الگوی اسطوره­ی باروری در شعر معاصر»، مجله ادب عربی (دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران)، ش2: 267-282.
    • ولک، رنه (1379)، تاریخ نقد جدید، ترجمه­ی سعید ارباب شیرانی، جلد دوم، چاپ دوّم، تهران: نیلوفر.

    هوف، گراهام (1365)، گفتاری درباره­ی نقد، ترجمه­ی نسرین پروینی، تهران: امیرکبیر.