تحلیل شخصیت‌های زن در آثار رئالیستی شازده احتجاب، سمفونی مردگان و گرگ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ی علوم انسانی، دانشگاه ایلام

2 0

چکیده

داستان‌نویسی به شیوه جدید از مهم‌ترین و عمده‌ترین بخش‌های ادبیات معاصر فارسی به شمار می‌آید که به‌خوبی توانسته است تصویری از جامعه ایرانی را در خود به نمایش بگذارد. از مهم‌ترین شخصیت‌های مطرح در این نوع ادبی، شخصیت زنان است. پرداختن به شخصیت زن در داستان‌نویسی معاصرـ از دوره مشروطه به بعد ـ محل توجه بیشتر نویسندگان بوده، از زوایای مختلف بدان پرداخته‌اند. مکتب رئالیسم بیش از هر مکتب دیگری موفق به بازنمایی شخصیت زنان و نقش و جایگاه آنان در عرصه داستان بوده است. بررسی جایگاه زنان در آثار نویسندگان شاخصی چون گلشیری، عباس معروفی و...‌‌با توجه به جایگاه مهم ادبی و تأثیرگذار آنان در دنیای داستان‌نویسی حائز اهمیت بسیار است به‌گونه‌ای که می‌توان از آن به‌عنوان مؤلفه‌ای مهم برای بررسی جریان‌های داستان‌نویسی نیز یادکرد. نظر به این اهمیت، پژوهش حاضر بر آن است با روشی توصیفی- تحلیلی، با توجه به جایگاه زن در جامعه، از ورای سه اثر رئالیستی شازده احتجاب، گرگ و سمفونی مردگان به موضوع بازتاب و بازنمایی شخصیت زن در داستان‌نویسی معاصر ایران بپردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که این آثار، آثاری واقع‌گرا در جهت نشان دادن وضعیت زنان در دوران قاجار و پهلوی هستند و این نویسندگان بینش مشابهی درباره زنان دارند. زندگی زنان در این داستان‌ها به دلایلی چون جبر جامعه مردسالار، فرهنگ نابهنجار غالب بر عرف و اجتماع و ناآگاهی آنان نسبت به حقوق فردی و اجتماعی خود همگی به یأس، مرگ و گم‌گشتگی زندگی آنان ختم شده است

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع
-آبرامز، ام.اچ (1384)، فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی ترجمه سعید سبزیان، تهران: رهنما.
-امیدعلی، حجت‌اله (1396)، بررسی مؤلفه‌های سوررئالیستی در رمان سمفونی مردگان، فصلنامه ی مطالعات نظریه و انواع ادبی، دوره 2، شماره 2، صص 29-42
-امیری، سیروس و بهمن فلاح (1398)، تحلیل عملکرد شگردهای ادبی در داستان کوتاه «گرگ» اثر هوشنگ گلشیری، ادب فارسی، دوره 9، شماره 2، صص 132- 117.
-امینی، سپیده و محمود زحمتی. نقد و بررسی جایگاه رئالیسم و ناتورالیسم در سنگ صبورچوبک،  هفتمین همایش انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، جلد دوم.1391، دوره 7، 76-90.
 - باقری، نرگس، (1387)، زنان در داستان (قهرمانان زن در داستان‌های زنان داستان‌نویس ایران)، تهران، مروارید.
-بزرگ بیگدلی، سعید و زهرا حسینی (1392)، نقد زن محور داستان‌های مرزبان‌نامه، فصلنامه ی پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، شماره 14. صص 33-60.
- بصیری، محمدصادق و همکاران، (1393)، نقد و تحلیل رئالیسم در ادبیات داستانی ایران، پژوهشنامه ی نقد ادبی و بلاغت، دوره 3، شماره 1، صص 143-162.
 
-پاینده، حسین (1376)، نقدی فمینیستی بر داستان کوتاه رؤیای یک‌ساعته، ادبیات داستانی.5 (43) 34-38.
-------،-------- (1381)، سیمین دانشور؛ شهرزادی پسامدرن، زبان و ادب فارسی، شماره 15. صص 57-82.
-پورافکاری، نصرت‌الله، (1376)، فرهنگ جامع روانشناسی-روانپزشکی، چاپ دوم، تهران: فرهنگ معاصر.
-حسینی، مریم (1388)، ریشه‌های زن‌ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی، تهران: چشمه.
-حمیدی، سیدجعفر و مریم عاملی رضایی (1387)، تحول جایگاه زن در نثر پیش از مشروطه از دوران فتحعلیشاه تا مظفرالدین‌شاه، تاریخ ادبیات فارسی، شماره 59. صص 46-60.
-دهقان حسام پور، مهدی و کامران حمانی (1392) بازنمایی فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی زنان ایرانی از اوایل دوره قاجار تا انقلاب مشروطه با تأکید بر سفرنامه‌های اروپائیان (فرانسه، انگلیس، آلمان)، فصلنامه ی پارسه، سال 31، شماره 20، صص 63-87.
-سیدحسینی، رضا (1387)، مکتب‌های ادبی، جلد اول، چاپ پانزدهم، تهران: نگاه.
-شاهسون، پریچهر (1389)، بررسی مقایسه‌ای مشارکت زنان، فصلنامه ی سیاسی- اقتصادی، شماره 163 و 164، صص 156-165.
- صادقی، اسماعیل و زهره خوانساری، تحلیل روانکاوانه شخصیت در رمان‌های رئالیستی زمین سوخته و پل معلق، پژوهشنامه ی مکتب های ادبی، دوره 3، شماره 7، پاییز 1398، صص 41-62.
صادقی گیوی، مریم و بهاره رستگاری، (1390)، تبیین مؤلفه‌های هویت سنتی و مدرن زن در شعر پروین اعتصامی، فصلنامه ی علمی پژوهشی زبان و ادبیات فارسی، شماره 20، صص 207-227.
-عباسی، سمیه و منصور موسوی (1393) نگاهی به موقعیت زنان ایران در دوره پهلوی از سال 1300 تا 1332، پژوهشنامۀ زنان، سال پنجم، شماره اول، صص 59 -82.
-علم، محمدرضا، (1390) تاریخ زنان و مشارکت سیاسی، فصلنامه ی زن و فرهنگ، سال سوم. شماره نهم. صص 99-109.
 -علوی، فریده و همکار (1389)، بررسی جایگاه زن در آثار واقع‌گرایانه‌ی جمال‌زاده و بالزاک، فصلنامه ی زن در فرهنگ و هنر، دوره 1، شماره 3. صص 39-58.
-فروید، زیگموند، (1396)، نظریه‌های شخصیت، ترجمه مجید حیدری، تهران: سنا.
-کاپلان، هارولد، (1379) خلاصه روان‌پزشکی علوم رفتاری -روان‌پزشکی بالینی ترجمه نصرت‌الله پور افکاری، تهران: شهرآب.
-کادن، جی.ای (1386)، فرهنگ ادبیات و نقد نو ترجمه کاظم فیروزمند، چاپ دوم، تهران: شادگان.
-کریمی حکاک، احمد، (1379)، هوشنگ گلشیری، ایران نامه، شماره 70، صص 143 - 148.
-گرانت، دیمیان، (1387)، رئالیسم ترجمه حسن افشار، چاپ پنجم، تهران: مرکز.
-گلشیری، هوشنگ، (1364)، نمازخانه کوچک من، تهران: کتاب تهران.
-----، ------، (1368)، شازده احتجاب، چاپ هشتم، تهران: نیلوفر.
-معتمدی آذری، پرویز، (1384، جهان‌بینی رئالیسم، پژوهش زبان‌های خارجی، شماره 23، صص 79- 92.
-معروفی، عباس، (1385)، سمفونی مردگان، چاپ دهم، تهران: زریاب.
-ملک‌زاده، الهام (1391)، جستاری بر تاریخ‌نگاری رسمی زنان در دوره‌ی پهلوی اول، دو فصلنامه ی علمی ـ پژوهشی تاریخ نگری و تاریخ‌نگاری دانشگاه الزهرا، شماره 9، پیاپی 92، صص 87-107.
-میرزا آقاخان کرمانی، عبدالحسین (1379) رساله ی سه مکتوب به کوشش بهرام چوبینه، تهران: نیماژ.