واکاوی نظریه پردازی سمبولیسم اجتماعی ایرانی در بوطیقای شعر نیمایوشیج

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

چکیده
در جریان‌شناسی شعر نو فارسی، سمبولیسم اجتماعی، همراه با نوآوری ایرانی و به دور از اقتباس و تقلید سطحی، نخستین بار در شعر نیما یوشیج، پدیدارشد. نیما یوشیج، بیش از آن که او را پایه گذارشعر نو فارسی به شمارآوریم، باید نظریّه‌پرداز جریانی در شعر نو نام داد که آگاهانه و بر پایه‌ی بوطیقای شعری با رؤیاوری به سوی سمبولیسم اجتماعی، زمینه‌های تحوّل را در عرصه‌ی اندیشه‌ورزی ایرانی پدید آورد. کارکردهای سمبولیسم اجتماعی در بیان مفاهیم ژرف، دوری گزیدن از عینیّت‌گرایی و نزدیک شدن به مفاهیم انتزاعی، ظرفیت بالای عناصر واژگانی زبان درحوزه‌ی سمبولیسم اجتماعی، چندگانگی معنایی به مقتضای سرشت شعر فارسی و ژرفا بخشیدن به شعر نو فارسی از طریقِ گرایش‌های سمبلیستی ازجمله عوامل رویکرد آگاهانه و هوشمندانه‌ی نیما یوشیج به سوی سمبولیسم اجتماعی به شمار می‌رود. در این پژوهش که با روش گردآوری اطّلاعات از نوع کتابخانه‌ای و روش تحلیل داده‌ها از نوع کمّی و کیفی انجام شده است، بر پایه‌ی شناختِ جریان‌شناسی شعر نو فارسی، تحوّلات شعری آغازگر شعر نو فارسی از رمانتیسم به سوی سمبولیسم فردی و سپس سمبولیسم اجتماعی و تأثیر بافت برون‌متنی، زمینه‌های رویگردانی نیما یوشیج از رمانتیسم و روی آوری به سمبولیسم اجتماعی کاویده می‌شود. هیچ یک از شاعران نوپرداز پیرو نیما یوشیج، نه بوطیقای شعری او را داشتند و نه توانایی در نظریّه‌پردازی ادبی تا بتوانند همسنگِ او در این عرصه و با این سطح گسترده‌ی کمّی و کیفی در چارچوب سمبولیسم اجتماعی، منظومه‌ی شعری بیافرینند؛ آن هم با رنگ و بوی بومی و ایرانی، موضوعی که تاکنون مغفول مانده است.

کلیدواژه‌ها


منابع
- آرین‌پور، یحیی (1382). از نیما تا روزگار ما. چ4. تهران: زوّار.
- آل احمد، جلال (1357). «مشکل نیما یوشیج»، هفت مقاله، تهران: امیر کبیر.
- آیتی، عبدالمحمّد (1376). شرح منظومه‌ی مانلی و پانزده قطعه‌ی دیگر از نیما یوشیج. چ2. تهران: فرزان.
- اخوان ثالث، مهدی. (1357). بدعت‌ها و بدایع نیما یوشیج. چ 3. تهران: توکا.
- اسلامی ندوشن، محمّدعلی (1374). ماجرای پایان‌ناپذیر حافظ.چ 2، تهران: یزدان.
- براهنی، رضا (1371). طلا در مس.2ج .چ1 . تهران: نویسنده .
- پرستش، شهرام (1381).«نیما و مساله‌ی شعر اجتماعی ایران». مجموعه‌مقالات نخستین همایش نیماشناسی.2ج. مازندران: شفلین.
- پورنامداریان، تقی (1377). خانه‌ام، ابری است (شعر نیما از سنّت تا تجدّد). چاپ 1. تهران: سروش.
 - تودوروف، تزوتان (1382). بوطیقای ساختارگرا، چ2، تهران: آگه.
- ثروت، منصور (1385). آشنایی با مکتب‌های ادبی. چ1. تهران: سخن.
-________ (1377). نظریّه‌ی ادبی نیما، چ1.تهران: پایا.
- جنّتی عطایی، ابوالقاسم (1334). نیما، زندگی و آثار او. تهران: بنگاه مطبوعاتی صفی علیشاه .
- حاج سیّدجوادی، حسن (1382). بررسی و تحقیق در ادبیّات معاصر ایران. تهران:گروه پژوهشگران ایران.
- حسن‌لی، کاووس (1383).گونه‌های نو آوری در شعر معاصر ایران، تهران: نشر ثالث با همکاری انتشارات دبیر خانه شورای گسترش زبان و ادبیّات فارسی.
- حسین‌پور، علی (1381).«کلیدواژه‌ی شب در شعر نیما». مجموعه مقالات نخستین همایش نیماشناسی، دو جلد، مازندران: شفلین.
- حسینی، مریم (1396). مکتب‌های ادبی جهان. چاپ اوّل. تهران: فاطمی.
- حقوقی، محمّد (1379). شعر زمان ما (نیما یوشیج)، چ1، تهران : نگاه.
- حمیدیان، سعید (1381). داستان دگردیسی روند دگرگونی‌های نیما یوشیج، چ1، تهران: نیلوفر.
- روزبه، محمّدرضا (1383). شرح تحلیل و تفسیر شعر نو فارسی. چ1، تهران: حروفیه.
- زرقانی، سیّدمهدی (1383). چشم‌انداز شعر معاصر ایران. چ1. تهران : ثالث .
- سام‌خانیانی، علی‌اکبر (1381).«تأثیرپذیری نیما یوشیج از مکتب‌های ادبی». مجموعه مقالات نخستین همایش نیماشناسی. دو جلد، مازندران: شفلین.
سیّدحسینی، رضا (1376). مکتب‌های ادبی.2ج. تهران: نگاه .
- شمیسا، سیروس؛ حسین‌پور، علی. (1380). «جریان سمبولیسم اجتماعی در شعر معاصر ایران»، مجلّه‌ی مدرّس. س 5، ش 3، پاییز. صص42-27.
- شمیسا، سیروس (1380). مکتب‌های ادبی. چ 1. تهران: قطره.
- طاهباز، سیروس (1368) .یادمان نیما یوشیج. چ1. تهران: مؤسّسه‌ی فرهنگی گسترش هنر.
-طاهری، حمید (1381). «گذری بر ابهام در شعر نیما». مجموعه مقالات نخستین همایش نیماشناسی، 2ج، مازندران: شفلین.
- علوی‌مقدّم، مهیار (1397). مطالعات ادبی هرمنوتیک متن‌شناختی، چ1. تهران: سخن.
- فتوحی، محمود (1385). بلاغت تصویر. چ 1. تهران: سخن.
- فتوحی، محمود؛ مریم علی‌نژاد (1386). «نوآوری نیما در فرم درونی شعر فارسی»، فصل‌نامه‌ی پژوهش‌های ادبی، سال 5، ش.18، زمستان، صص116-103.
 - نفیسی، آذر (1368).«آشنایی‌زدایی در ادبیّات». کیهان فرهنگی. سال 6، ش62.
- یوشیج، نیما (1357). حرف‌های همسایه. چ4. تهران: دنیا.
- _______ (1375الف). درباره‌ی شعر و شاعری. به کوشش سیروس طاهباز. تهران: کمسیون ملّی یونسکو.
-________ (1385). درباره‌‌ی هنر و شعر و شاعری. به کوشش سیروس طاهباز. چ1.تهران: نگاه.
-________ (1375ب). دنیا، خانه‌ی من است (منتخبی از شعر و نثر نیما یوشیج). به کوشش سیروس طاهباز، چ1. تهران: کمیسیون ملی یونسکو.
- ________ (1363). نامه‌های نیما یوشیج. به کوشش سیروس طاهباز. تهران: آبی.
 -________ (1370). مجموعه‌ی کامل اشعار نیما یوشیج (فارسی و طبری). به کوشش سیروس طاهباز.2ج. تهران: نگاه.
- واحددوست، مهوش (1381). «رویکرد نیما به طبیعت از راه جاندارپنداری»، مجموعه مقالات نخستین همایش نیماشناسی.2ج. مازندران: شفلین.
-Abrams, M.H. (1999). A glossary of literary terms,seventh edition,Heinle&Heinle.
 (2007).A new handbook of literary terms. Yale university. -Mikics, Daivid