نقد پساساختارگرایانه‌ی داستان پسامدرنیستی «همنوایی شبانه‌ی ارکستر چوب‌ها»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه اراک

2 گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

3 گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور تهران ایران

چکیده

چکیده
پسا­مدرن از بطن مدرنیسم و در واکنش به آن یا به عنوان جانشین آن پدیدآمد. رمان­نویس پسا­مدرن درپی متبادر کردن این حس به ذهن خواننده است که همه‌ی مبانی مستحکم زندگی در دنیای معاصر فروپاشیده است. پساساختارگرایی، زمینه‌ی شکل­گیری و ظهور پسامدرنیسم را فراهم کرد؛ نقّادی جریان پسامدنیسم، برآمده از کوشش­های پساساختارگرایانی است که مهم­ترین و راهگشاترین تکنیک­ها را برای این جریان فراهم کرده­اند. مکتب پسامدرن، متأثّر از عدم انسجام و قطعیّت در پساساختارگرایی، برداشت­های سنّتی از زبان، هویّت، نوشتار و مانند آن را فروپاشیده است. این جستار به روش توصیفی-تحلیلی، مهم­ترین مؤلّفه­های رویکرد پساساختارگرایی را در رمان پسا­مدرنیستی «همنوایی شبانه‌ی ارکستر چوب­ها» نوشته‌ی رضا قاسمی بررسی کرد تا جنبه­های تطابق این رمان با رویکرد پساساختارگرایی روشن شود. با توجّه به دستاورد پژوهش مهم­ترین عناصر رویکرد پساساختارگرایی، یعنی، مسأله‌ی زبان، میزان اختیارات نویسنده، هویّت، تعیّن­پذیری متون در رمان «همنوایی شبانه ارکستر چوب‌ها» به چالش کشیده شده است و روشن شد حضور چنین مؤلّفه­هایی در رمان یادشده درصدد القای این ایده­ی پساساختارگرایانه است که رابطه‌ی دال با مدلول، رابطه‌ی غیر ثابت و متغیّری است که به جای تثبیت معنا، دائماً آن را به تعویق می­اندازد و هیچ گونه ثبات و قطعیّتی در تفسیر متن وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها


منابع
- بیات، حسین. (1387). داستان­نویسی جریان سیّال ذهن. تهران: علمی – فرهنگی.
-برتنس، یوهانس ویلم . (1391). مبانی نظری ادبی. ترجمه‌ی محمّدرضا ابوالقاسمی. چ 3. تهران: ماهی.
-پاینده، حسین. (1390). داستان کوتاه در ایران، داستان‌های پسامدرن. ج 3. تهران: نیلوفر.
- ــــــــــــــــ. (1382). گفتمان نقد. تهران: روزگار.
- ــــــــــــــــ.. (1383). مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان. تهران: روزگار.
- ــــــــــــــــ. (1385). «مرگ مؤلّف در نظریّه­های ادبی». نامه‌ی فرهنگستان. ش32. صص 26-44.
- جهانبگلو، رامین. (1384). موج چهارم. ترجمه‌ی منصور گودرزی. چ 4. تهران: نی.
- حاجی، سعدی. (1398). «بررسی بازنمایی هویّت در رمان «همنوایی شبانه‌ی ارکستر چوب‌ها» براساس دیدگاه داریوش شایگان». پژوهش‌نامه‌ی ادبیّات داستانی. دانشگاه رازی. دوره‌ی 8. شماره‌ی 2. صص 43-66.
- حسن­لی، کاوس و طاهره جوشکی. (1389). «بررسی کارکرد راوی و شیوه‌ی روایتگری در رمان «همنوایی شبانه‌ی ارکستر چوب­ها». مجلّه‌ی ادب‌پژوهی. ش 12. صفحات 31-52 .
- حیدری آب­کنار، غزاله. (1390). پُست­مدرنیسم در آثار متأخّر با تکیه بر داستان‌های پسامدرنیسم در رمان «همنوایی شبانه‌ی ارکستر چوب­ها»، دوباره از همان خیابان­ها و دیوان سومنات». دانشگاه سمنان. پایان­نامه‌ی کارشناسی ارشد. راهنمایی عبدالله حسن­زاده.
- خجسته، فرامرز، جعفر دهقانیان و جعفر فسایی. (1395). «شوهرآهوخانم» در بوته‌ی نقد پساساختارگرا». فصل‌نامه‌ی پژوهش‌های ادبی. س 13. ش 54. صص 68-91.
- خسروی، سوده و سیّدعلی قاسم­زاده.(1398). «تحلیل کیفیّت بازنمایی چندآوایی در رمان پسامدرنیستی «ملکان عذاب». پژوهش­نامه­ی مکتب­های ادبی. دانشگاه مازندران. دوره ی 3. ش6. صص 7-32.
- سوسور، فردیناندو. (1378). دوره‌ی زبان‌شناسی عمومی. ترجمه‌ی کوروش صفوی. تهران: هرمس.
- شایگان، داریوش. (1380). افسون‌زدگی جدید، هویّت چهل تکّه و تفکّر سیّار. چ2. تهران: نشر و پژوهش فروزان‌فر.
- صادقی ، لیلا . (1383). «هم­زمانی «همنوایی شبانه‌ی ارکستر چوب­ها» با «سلاخ­خانه‌ی شماره‌ی پنج» و «بوف کور». ماهنامه‌ی کلک. ش 149 و 150. صص 43-47.
- قاسمی، رضا. (1395). «همنوایی شبانه‌ی ارکستر چوب­ها». چ 14. تهران : نیلوفر.
- قاسمی، رضا . (1381). «این رمان را برای یک بار خواندن ننوشته­ام؛ گفتگو با رضا قاسمی». روزنامه‌ی همبستگی. 24/9/1381. ص12.
- لاج، دیوید، ایان وات و دیوید دریچز. (1389). نظریّه­های رمان از رئالیسم تا پسامدرنیسم. ترجمه‌ی حسین پاینده. چ2. تهران: نیلوفر.
- نجومیان، امیرعلی. (1385). درآمدی بر پُست­مدرنیسم در ادبیّات. اهواز: رسش.
- نوریس، کریستوفر. (1388). شالوده‌شکنی. ترجمه‌ی پیام یزدانجو. چ2. تهران: مرکز.
- هوروش، مونا. (1389). «سیّاره­ای خارج از مدار: نگاهی به پسامدرنیسم در رمان «همنوایی شبانه‌ی ارکستر چوب­ها». پژوهش ادبیّات معاصر جهان. ش 58. صص 149-167.
- هیکس، استیون. (1391). توضیح پُست­مدرنیسم، شک­آوری و سوسیالیسم از روسو تا فوکو. ترجمه‌ی خاطره ظهرابی و فرزانه احسانی. تهران: پژواک.
- یزدانجو، پیام . (1390). به سوی پسامدرن، پساساختارگرایی در مطالعات ادبی. چ3. تهران: مرکز.
- یزدانجو، پیام . (1381). ادبیّات پسامدرن. تهران. مرکز.
- یونگ، کارل گوستاو . (1380). انسان در جستجوی هویّت خویش. ترجمه‌ی محمود بهفروزی. تهران: گلبان.
-Belsey, Catherine . (2002). poststructuralism :A very short introduction. Oxford university pres.
-Derrida, Jacques . (1967). of grammatology, trans gayatri chakravorty spivak,baltimore:Johns Hopkins university press.