نسبت «واقعیّت» و «فراواقعیّت» در داستان‌های سوررئال و فانتستیک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، خراسان جنوبی، ایران.

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، خراسان جنوبی، ایران

4 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بیرجند

چکیده

چکیده:
بنیاد داستان بر تخیّل استوار است؛ از این رو حتّی آنگاه که رونگاشتی است از واقعیّت عینی نیز، همین که از صافی ذهن نویسنده می­گذرد، از واقعیّت فاصله می­گیرد. در فرآیند فاصله­گیری از اصل واقعیّت، درجاتی وجود دارد که متن را به حوزه­های متفاوتی از انواع فراواقعی می­کشاند؛ به نحوی که یا داستان را وارد حوزه­ی تخیّلی و فانتزی می‌کند و یا جلوه‌هایی از فراواقعیّت را در داستان منعکس می­نماید. در این میان، داستان­های فانتستیک در مرز واقعیّت و تخیّل قرار دارند و به گونه­ای واقعیّت و خیال را ترکیب می­سازند که تشخیص امر واقعی و غیر واقعی در داستان به سادگی امکان‌پذیر نیست. فانتستیک به نوبه­ی خود، انواع متفاوتی از داستان­ها در سبک­های گوناگون را در بر می­گیرد که داستان­های سوررئال ازجمله­ی آن است. در این پژوهش، ضمن تشریح ویژگی­های متعدّد انواع داستان­های فراواقعی و تبیین ویژگی­های مختصِّ فانتستیک و سوررئال در میان انواع فراواقعی، همچنین با مراجعه به دیدگاه­های متعدّد ارائه‌شده در این خصوص و اشاره به برخی از متون روایی مرتبط، نشان داده می­شود که داستان سوررئالیستی، چگونه از دیگر داستان­ها و روایت­های فراواقعی به ویژه فانتستیک متمایز می­شود و ناخودآگاه­محوری با عنوان اصلی­ترین تفاوت رمزگان امر فراواقعی در داستان­های سوررئال و سایر انواع داستان­های فانتستیک مشخّص می­گردد.

کلیدواژه‌ها


  • منابع

    - برتون، آندره. (1392). سرگذشت سوررئالیسم. مترجم عبدالله کوثری. چ 4. تهران: نشر نی.

    - بونوئل، لوئیس. (1390). نوشته­های سوررئالیستی. ترجمه­ی مهوش قدیمی. تهران: نشر چشمه.

    - بیگزبی، سی. و. ای. (1392). دادا و سوررئالیسم. مترجم حسن افشار. چ 7. تهران: انتشارات مرکز.

    - پرهام، سیروس. (1360). رئالیسم و ضد رئالیسم در ادبیّات. چاپ ششم تهران: انتشارات نگاه.

    - تودوروف، تزوتان. (1383). «از غریب تا شگفت». ترجمه­ی انوشیروان گنجی‌پور. مجلّه‌ی ارغنون. ش 25. صص63-78.

    - جکسون، رزمری. (1383). «فانتستیک به مثابه­ی روش». ترجمه­ی آریان احمدی. مجلّه‌‌ی فارابی. ش 1. صص 7-30.

    - خوزان، مریم. (1370). «داستان وهمناک». نشریّه­ی علوم انسانی. نشر دانش. ش 65. صص33-37.

    - سیّدحسینی، رضا. (1387). مکتب­های ادبی. ج2. تهران: انتشارات نگاه.

    - شمیسا، سیروس. (1370). انواع ادبی. تهران: انتشارات باغ آیینه.

    - فروید، زیگموند. (1382). «رئوس نظریّه­ی روانکاوی». ترجمه­ی حسین پاینده. مجلّه‌ی ارغنون. ش 22، صص 73-1.

    - _______. (1919). «درآمدی بر شگرف از دیدگاه فروید». گردآوری و ترجمه­ی ابوالفضل حرّی. مجلّه‌ی فارابی. س. 4. ش. 1. صص 64-45.

    -کورئول، نیل. (1381). «پیش درآمدی بر فانتستیک ادبی». ترجمه­ی فتّاح محمّدی. مجلّه‌ی فارابی. ش 45. صص 94-63.

    - مقدادی، بهرام. (1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی. تهران: انتشارات فکر روز.

    - ولک، رنه. (1377). تاریخ نقد جدید. ترجمه­ی سعید ارباب شیرانی. تهران: انتشارات نیلوفر.

    • Breton, A. (1969). «Manifesto of Surrealism», Translated by: Richard Seaver and Helen R. lane. University of Michigan Press.
    • (1978). «What is Surrealism», Pathfinder press (NY), New York.
    • Brotchie, A. (1995). «A Book of Surrealist Games».
    • Caillois, R. (1966). «De la féerie à la science-fiction», Anthologie du Fantastique. Paris: Gallimard.
    • Carouges, M. (1950). «André breton et les données fondamentales du surréalisme», Gallimard, paris, introduction.
    • Castex, P. (1951). «Le conte fantastique en France de Nodier à Maupassant». Paris: José Corti.
    • Chanady, A. (1985). «Magical Realism and the Fantastic», New York, Garland publishing.
    • Coulet, H. (1967). «le roman jusque à la révolution», t. I, Armand Colin.
    • Flores, Angel. (1995). Magical Realism in Spanish American Fiction. Ed. Lois Parkinson Zamara and Wendy. B. Faris Durkham, N. C: Duke up.
    • Freud, S. (1955). «The uncanny». The standard edition of the complete psychological works of Sigmund Freud. Vol. XWII (1917-1919) London: Hogarth press Ltd: 219-256.
    • Ilkka, N. (1999). «Critical Scientific Realism», Oxford University Press.
    • Todorov, T. (1975). «The Fantastic: a structural approach to a literary genre», Trans, Richard Howard. Ithaca (NY): Cornell UP.

    Jackson, R. (1981). «Fantasy: the literature of subversion». NY: Methuen press.