بررسی فردیّت رمانتیسم در «حرف‎های همسایه»ی نیما با رویکرد سبک‏شناسی انتقادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه زبانشناسی. پژوهشکدۀ تحقیق و توسعۀ علوم انسانی «سمت»

چکیده

چکیده
هدف مقالۀ حاضر بررسی جلوه‏های رمانتیسم، خاصّه فردیت رمانتیک، در نامه‎ای از نیما است. نیما به تعبیر شفیعی کدکنی سرشاخۀ نوعی برداشت از رمانتیسم اروپایی محسوب می‏شود و تحت تأثیر رمانتیسم فرانسه است. از این رو، می‏توان جلوه‏هایی از آنچه رمانتیسم فردی و اجتماعی نامیده می‏شود را در نوشته‎های او یافت. برای این منظور، با استفاده از رویکرد سبک‏شناسی انتقادی جفریز می‏کوشیم جلوه‏هایی از باور فردیت رمانتیک را در نامه‎ای از نامه‎های «حرف‎های همسایه» نیما نشان دهیم. سبک‏شناسی انتقادی توسط جفریز برای متمایزساختن روش‏اش از سبک‏شناسی ادبی مطرح شد. این رویکرد می‏کوشد تا با نقش‏های پیشنهادی متنی‏ـ مفهومی خود به بررسی ایدئولوژی‏های آشکار و پنهان «متن» بپردازد. تأکید این رویکرد بر متن است و از این نظر با جریان سبک‏شناسی رایج مشابهت دارد. اما از آنجاکه برای تحلیل خاص خود ساختارها و نقش‏هایی قائل است، می‏توان تفاوت‏هایی بین این دو جریان سبک‏شناسی قائل شد. بر این اساس، مقالۀ حاضر با به کار گیری این رویکرد به سراغ متنی از نیما می‏رود تا باوری به نام فردیت رمانتیک را در لایه‏های آشکار و پنهان این متن نشان دهد. یافته‏ها حاکی از آن است که می‏توان جلوه‏هایی از این باور رمانتیسم را در این نامه یافت اما این که بتوان به پشتوانۀ این یافته‏ها نیما را به مکتبی به نام رمانتیسم، با سرچشمه‎های اروپایی، پیوند داد همچنان محل بحث است؛ چراکه مکتب‏های ادبی، هر یک، خاستگاه‏ها و آبشخورهای اجتماعی و فلسفی‏ای دارند که آن‌ها را برآمدۀ و محصول زمانه‏شان می‏سازد. حال آیا می‏توان این آبشخورها را در ایران یافت و نیما را رمانتیک دانست، هنوز استدلال‎ها و شواهد اجتماعی، تاریخی و فلسفی زیادی را می‎طلبد.

کلیدواژه‌ها


  • احمدگلی، کامران؛ رنجی، ادریس (1394). «ویلیام وردزورت و نیما یوشیج: شیوه‏های زندگی، شعر و اندیشۀ دو شاعر رمانتیک»، در مجلۀ زبان و ادبیّات فارسی، شمارۀ 79، از ص 7 تا 34.
  • پاینده، حسین (1373). «ریشه‏های تاریخی و اجتماعی رمانتیسم»، در مجلۀ اغنون، شمارۀ 2، از ص 101 تا 108.
  • تسلیمی، علی (1396). پژوهشی انتقادی و کاربردی در مکتبهای ادبی، کتاب آمه، تهران.
  • جعفری جزی، مسعود (1386). سیر رمانتیسم در ایران، نشر مرکز، تهران.
  • ................................ (1378). سیر رمانتیسم در اروپا، نشر مرکز، تهران.
  • ................................ (1380). «افسانه، اوج رمانتیسم نیما»، در مجلۀ هنر، شمارۀ 50، از ص 9 تا 23.
  • ................................ (1382). «پیشگامان شعر رمانتیک فارسی»، در مجلۀ کتاب ماه ادبیّات و فلسفه، شمارۀ 75 و 76، از ص 80 تا 91.
  • ................................ (1383). «نخستین شعرهای رمانتیک نیما»، در مجلۀ کتاب ماه، شمارۀ 82، از ص 42 تا 49.
  • ................................ (1384). «نیمای رمانتیک»، در مجلۀ تخصصی زبان و ادبیّات دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی مشهد، دورۀ 38، شمارۀ 1 (پی در پی 148)، از ص 55 تا 72.
  • خطاط، نسرین (1383). «مکتب رمانتیک در فرانسه»، در پژوهشنامۀ علوم انسانی، شماره 37 (1)، از ص 53 تا 68.
  • ذاکرزاده، ابوالقاسم (1383). «دورۀ رمانتیک در آلمان»، در پژوهشنامۀ علوم انسانی، شماره 37 (1)، از ص 12 تا 36.
  • ذبیح‏نیا عمران، آسیه (1391). «تأثیر نفوذ رمانتیک هوگو، موسه و لامارتین بر افسانۀ نیما»، در مجلۀ پژوهشنامۀ ادب غنایی، شمارۀ 19، از ص 55 تا 76.
  • زارع جیرهنده، سارا؛ پیروز، غلامرضا (1396). «جلوه‏هایی از عشق مدرن در شعر رمانتیک معاصر (با تکیه بر اشعار نیما یوشیج، فروغ فرخزاد و نادر نادرپور)»، در مجلۀ پژوهشنامۀ ادب غنایی، شمارۀ 28، از ص 117 تا 140.
  • سخنور، جلال (1383). «تحلیل ادبیّات انگلیس در عصر رمانتیک»، در پژوهشنامۀ علوم انسانی، شمارۀ 37 (1)، از ص 35 تا 52.
  • سیدحسینی، رضا (1389). مکتبهای ادبی. جلد 1، انتشارات نگاه، تهران.
  • شریفیان، مهدی؛ سلیمانی ایرانشاهی، اعظم (1389). «بن‏مایه‏های رمانتیکی شعر نیما»، در مجلۀ پژوهشنامۀ ادب غنایی، شمارۀ 15، از ص 53 تا 74.
  • صارمی گروی، سکینه؛ سیدی، سیدحسین؛ آباد، مرضیه؛ حیدریان شهری، احمدرضا (1397). «بررسی تطبیقی مؤلّفه‏های معنایی «سرزمین مادری» در شعر صلاح عبدالصبور، عبدالوهاب البیاتی و نیما یوشیج»، در مجلۀ کاوشنامۀ ادبیّات تطبیقی، شمارۀ 31، از ص 70 تا 82.
  • طایفی، شیرزاد؛ قربانپور دلیوند، سمیه؛ رمضانی، مهدی (1396). «تأملی در منظومه‏های «افسانۀ» نیما و «حیدربابایه سلام» شهریار از منظر رمانتیسم»، در مجلۀ تاریخ ادبیّات، شمارۀ 80، از ص 105 تا 130.
  • قادری سهی، بهزاد؛ احمدیان، ناهید (1390). «کلاسیسیم الیوت و رمانتیسم وردزورت در متن اندیشۀ نیمایی: تقابل‏های رمانتیک و ضدرمانتیک در ارزش احساسات و نامه‏های همسایه»، در مجلۀ ادبیّات تطبیقی 2/2، پیاپی 4.
  • کدکنی، شفیعی (1380). ادوار شعر فارسی، انتشارات سخن، تهران.
  • کیانی بارفروشی، هاله؛ پیروز، غلامرضا (1399). «تحلیل انتقادی کاربست مکتب رمانتیسم در جریان‏شناسی شعر معاصر ایران»، در مجلۀ نقد ادبی، شمارۀ 49، از ص 169 تا 203.
  • مرتضویان، سیدعلی (1373). «رمانتیسم در اندیشۀ سیاسی»، در مجلۀ ارغنون، شمارۀ 2، صص 188-175.
  • یوشیج، نیما (1385). حرف‏های همسایه، انتشارات نگاه، تهران.
  • Chilton, P. (2011). Still something missing in CDA. Discourse Studies, 13(6), 769–781.
  • Jeffries, L. & McIntyre, D. (2010). Stylistics. Cambridge: CUP.
  • Jeffries, L. & Walker, B. (2012). Keywords in the press: A critical corpus-assisted analysis of Ideology in the Blair years (1998–2007). English Text Construction, 5(2), 208–229.
  • Jeffries, L. (2010a). Critical Stylistics. The Power of English. Houndmills: Palgrave Macmillan.
  • Jeffries, L. (2010b). Opposition in Discourse: The Construction of Oppositional Meaning. London: Continuum.
  • Jeffries, L. (2014a). Critical stylistics. In M. Burke (Ed.), The Routledge Handbook of Stylistics (pp. 408–420). Millbank: Routledge.
  • Jeffries, L. (2014b). Interpretation. In P. Stockwell & S. Whiteley (Eds.), The Handbook of Stylistics (pp. 469–486). Cambridge: CUP.

Simpson, P. (1993). Language, Ideology and Point of View. London: Routledge.