واکاوی مؤلّفه‌های رئالیسم جادویی در رمان «دخیل هفتم» اثر محمّد رودگر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد

چکیده

چکیده
رئالیسم جادویی، یکی از زیرشاخه­های مکتب رئالیسم است که در آن، واقعیّت و خیال به هم می­آمیزند؛ به گونه­ای که اتّفاقات و شخصیّت­های جهان واقعی و فراواقعی برای خواننده، کاملاً طبیعی و باورپذیر جلوه می­نماید. «دخیل هفتم»، اثر محمّد رودگر، یکی از آثار برگزیده و شاخص در حوزه‌ی ادبیّات پایداری و ادبیّات انقلاب است. محمّد رودگر در این رمان برای بیان ابعاد معنوی و رویدادهای ماورایی دوران انقلاب و دفاع مقدّس از میان سبک­های ادبی، رئالیسم جادویی را برگزیده است. این پژوهش، درصدد پاسخ­گویی به این سؤالات است که مهم­ترین مؤلّفه‌های رئالیسم جادویی در رمان «دخیل هفتم» کدام‌اند؟ و به کارگیری آن‌ها در این رمان با چه دگردیسی­هایی همراه بوده است؟ و دیگر این که نویسنده در راستای بومی­سازی رئالیسم جادویی به چه میزان موفّق عمل­کرده است؟ در این جستار با روش توصیفی ـ تحلیلی به شناسایی و بررسی مؤلّفه­ها و شاخصه­های رئالیسم جادویی در رمان «دخیل هفتم» پرداخته شده است تا از رهاورد آن، دگردیسی­های مؤلّفه­های رئالیسم جادویی در این داستان و شگردهای نویسنده برای بومی­سازی آن‌ها تبیین شود.
یافته­های تحقیق، حکایت از نمود برجسته‌ی پانزده مؤلّفه‌ی رئالیسم جادویی در این رمان دارد. استفاده از خوارق عادات و کرامات عرفانی و کشف و شهود، بهره­گیری فراوان از خواب و رؤیا و جایگزینی آن به جای وهم و خیال، استفاده از رایحه­های خوش و معنوی به جای بوهای متعفّن، جایگزینی عنصر رنگ به جای صدا و به کارگیری نمادین اعداد مقدّس، کنار زدن سحر و جادو با عناصر عرفانی برخی از دگریسی­های مؤلّفه­های رئالیسم جادویی در این رمان بوده است. براین اساس، «دخیل هفتم» را می­توان گامی مؤثّر در راستای سیر تکوینی خلق آثار رئالیسم جادویی و بومی­سازی آن در ایران به شمار آورد و محمّد رودگر توانسته نسبت به نویسندگان پیش از خود در این راه قدمی رو به جلو بردارد.

کلیدواژه‌ها


ـ بی­نیاز، فتح­الله. (1387). درآمدی بر داستان­نویسی و روایت­شناسی. تهران: انتشارات افراز.
ـ پارسی­نژاد، کامران. (1387). هوّیت­شناسی ادبیّات و نحله­های ادبی معاصر. تهران: کانون اندیشه‌ی جوان.
ـ ثروت، منصور. (1390). آشنایی با مکتب­های ادبی. چاپ سوم. تهران: علم.
ـ حنیف، محمّد و محسن حنیف. (1397). بومی­سازی رئالیسم جادویی در ایران. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ـ رودگر، محمّد. (1395). «دخیل هفتم». تهران: شهرستان ادب.
ـ شمیسا، سیروس. (1393). مکتب­های ادبی. تهران: قطره.
ـ گیبرت، ریتا. (1357). هفت صدا (مصاحبه‌ی ریتا گیبرت با هفت نویسنده‌ی آمریکای لاتین). ترجمه‌ی نازی عظیما. تهران: آگاه.
ـ لاج، دیوید. (1388). هنر داستان­نویسی. ترجمه‌ی رضا رضایی. تهران: نی.
ـ میرصادقی، جمال و میمنت. (1377). واژه­نامه‌ی هنر داستان­نویسی. تهران: انتشارات مهناز.
ـ میرعابدینی، حسن. (1380). صد سال داستان­نویسی ایران. چاپ دوم. تهران: نشر چشمه.
ـ نورآقایی، آرش. (1393). عدد، نماد، اسطوره. تهران: نشر افکار.
 
-Bowers, Maggie Anne. (2005). Magic(al) Realism. London & New York: Routledge.
-Chanady, Amaryll Beatrice. (1985). Magical Realism and the Fantastic, Resolved Versus Unresolved Antinomy. New York: Garland Publishing, INC.
-Cuddon, Jhon Anthony. (1992). The penguin dictionaryof literary terms and literary theory. Penguin Books.
-Erickson, J. (1995). Metoikoi and Magical realism in the Maghrebian Narratives of Tahar ben Jelloun and Abdelkebir khatibi. In L. P. Zamora, & W. B. Faris (Eds.), Magical Realism: Theory, History, Community (pp. 427-450). Durham, USA: Duke University Press.
-Faris, W. B. (1995). Scheherazade's Children: Magical Realism and Postmodern Fiction. In L. P. Zamora, & W. B. Faris (Eds.), Magical Realism: Theory, History, Community (pp. 163-191). Durham, USA: Duke University Press.
- Hosking, Tamlyn. (2005). The language of Dreams: A Study of Transcultural Magical Realism in four Postcolonial Texts. University of Kwazulu – Natal, Pietermarizburg.
- Rios, Alberto. (1999). Magical Realism: Definition, Arizona State University, Tempe AZ.
- Young, David & Keith Hollaman. (1984). Magical Realism Fiction: An Anghology. New York: Longman.
مقالات:
ـ پارسی­نژاد، کامران. (1382). «مبانی و ساختار رئالیسم جادویی». ادبیّات داستانی. ش 66 و 67 . صص 5 ـ 9.
ـ چهارمحالی، محمّد. (1393). «ملکوت نقطه‌ی عطف رئالیسم جادویی ایران». ادبیّات پارسی معاصر. س4. ش4. صص 71 – 94.
ـ حجازی، بهجت­السّادات. (1394). «نشانه­های رئالیسم جادویی در رمان منِ او». ادب و زبان. س 18. ش 38. صص 81ـ103.
ـ دانشگر، آذر. (1397). «بررسی رئالیسم جادویی در رمان پریباد اثر محمّدعلی علومی». پژوهش‌نامه‌ی نقد ادبی و بلاغت. س 7. ش 1 . صص 59 ـ 78.
ـ رودگر، محمّد. (1396). «رئالیسم عرفانی». پژوهش­های ادبیّات تطبیقی. س 5. ش 3. صص 28 – 51.
ـ شیخ‌زاده، سمیّه و دیگران. (1395). «ردپای رئالیسم جادویی در دو داستان کوتاه دفاع مقدّس «ماه زده» و «عود عاس سبز» نوشته‌ی مجید قیصری». نشریه‌ی ادبیّات پایداری. س8. ش 14. صص 123 – 147.
ـ کسیخان، حمیدرضا. (1390). «بررسی تطبیقی مؤلّفه­های رئالیسم جادویی در طبل حلبی از گونتر گراس و یک­صد سال تنهایی از گابریل گارسیا مارکز». زبان­پژوهی دانشگاه الزهرا (س). س 2. ش 4. صص 105 ـ 126.
ـ ناظمیان، رضا؛ علی گنجیان خناری؛ داوود اسپرهم و یُسراو شادمان. (1393). «بررسی گزاره­های رئالیسم جادویی در رمان­های «عزاداران بیل» (غلامحسین ساعدی) و «شب­های هزار شب» (نجیب محفوظ)». ادب عربی. سال 2. شماره‌ی 6 . صص 157 ـ 178 .
ـ نیکوبخت، ناصر و مریم رامین­نیا. (1384). «بررسی رئالیسم جادویی و تحلیل رمان اهل غرق». پژوهش‌های ادبی. شماره‌ی 8 . صص 139 ـ 154 .