بررسی تاریخ‌نگاری ایدئولوژیک و مؤلّفه‌های رئالیسم سوسیالیستی در مجموعه‌‌ی «از رنجی که می‌بریم»(با رویکرد سبک‌شناسی انتقادی) مطالعه‌ی موردی: «درّه‌ی خزان‌زده» و «زیرابی‌ها»

نویسندگان

1 دانشگاه مازندران

2 دانشگاه مازندران.د انشکده علوم انسانی و اجتماعی- گروه زبان و ادبیات فارسی

3 دانشگاه کوثر بجنورد

چکیده

چکیده
سبک‌شناسی انتقادی با تحلیل لایه­های مختلف متن در پی شناسایی مفاهیم پنهان در زیر سطح زبان و کشف ایدئولوژی حاکم بر آن است.­­ متون ادبی سوسیالیستی به تأسّی از ادبیّات سوسیالیستی شوروی و به وسیله‌ی حزب توده که نماینده­ی مارکسیسم در ایران و یکی از مهم‌ترین جریان­های سیاسی در ایران سال‌های 1320 -1332 بود، در ادبیّات داستانی ایران رواج یافت. حزب توده به عنوان حامی ادبیّات چپ، اکثر قریب به اتّفاق نویسندگان و روشنفکران جامعه را جذب کرد و سبک نوشتاری آن‌ها را مطابق با بیانیّه­ی خویش تعیین نمود. آل احمد نیز یکی از نویسندگانی است که به حزب توده گرایش یافت و مدّتی به عضویت آن نیز درآمد. وی، مجموعه­ی «از رنجی که می­بریم» را در دوران حضورش در این حزب نگاشت. در پژوهش حاضر، دو قطعه­ی ابتدایی و به هم پیوسته­ی این مجموعه به نام­های «درّه­ی خزان­زده» و «زیرابی­ها» در چارچوب الگوی سبک‌شناسی انتقادی، مورد تجزیه و تحلیل قرار می­گیر­د. پژوهش پیش رو در پی تبیین موضع نویسنده و چگونگی و میزان انعکاس آموزه­های سوسیالیستی در متن این دو روایت است. تعیین ژانر نیز از کارکردهای سبک‌شناسی انتقادی است که به عنوان یکی دیگر از اهداف این پژوهش مدّ نظر قرار دارد. نتیجه­، حاکی از آن است که عملکرد نویسنده در بازتاب واقعه­ای تاریخی، از نوع تاریخ­نگاری ایدئولوژیک و روایت «درّه­ی خزان‌زده» روایتی در چارچوب الگوی سوسیالیستی است؛ ولیکن روایت «زیرابی­ها»، فاقد آموزه­های سوسیالیستی است و آن را می­توان روایتی پسااستعماری با درونمایه­ی تبعید و مهاجرت دانست. ژانر روایت­ها نیز با توجّه به بن­مایه­ی تاریخی آن­ها، ناداستان است.

کلیدواژه‌ها


  • منابع

    - آبراهامیان، یرواند.(1377). ایران بین دو انقلاب(درآمدی بر جامعه­شناسی سیاسی ایران معاصر). ترجمه‌ی‌ احمد گل­محمّدی و محمّدابراهیم فتّاحی. چ 11. تهران: نی.

    - اقدامات غیر قانونی.(1326). شورای متّحده­ی مرکزی. ج 1. نشریّه­ی وزارت کار.

    - آل احمد، جلال.(1357). از رنجی که می­بریم. چ 2. تهران: امیر کبیر.

    - ـــــــــــــــــــ .(1357). یک چاه و دو چاله و مثلاً شرح احوالات. تهران: رواق.

    - ـــــــــــــــــــ .(1379). در خدمت و خیانت روشن‌فکران. چ4. تهران: فردوس.

    - انوری، حسن و حسن احمدی گیوی.(1385). دستور زبان فارسی2. تهران: فاطمی.

    - بوشه، راجر.(1385). نظریّه­های جباریت از افلاطون تا آرنت. ترجمه‌ی­ فریدون مجلسی. تهران: مروارید.

    - پنی­کوک، الستر.(1378). «گفتمان­های قیاس ناپذیر». ترجمه‌­ی سیّدعلی­اصغر سلطانی. فصل‌نامه­ی علوم سیاسی. س1. ش 4. صص 118-154.

    - ترشیزی، فاطمه بشری.(1394). سبک‌شناسی انتقادی ترجمه‌­ی داستان یوسف در قرآن و تورات. پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد: گروه زبان­شناسی دانشگاه فردوسی مشهد.

    - تلخابی، مهری.(1393). «بررسی رمان «پرنده­ی من»، اثر فریبا وفی، از منظر سبک‌شناسی انتقادی». فصل‌نامه­ی تخصصی تحلیل و نقد متون زبان و ادبیّات فارسی. ش 21. صص 115-154.

    - خامه­ای، انور.(1363). فرصت بزرگ از دست رفته. ج 2. تهران: هفته.

    - دُرپر، مریم(1390). سبک‌شناسی نامه­های امام محمّد غزالی با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی. رساله­ی دکتری: گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد.

    - دُرپر، مریم.(1391). «سبک‌شناسی انتقادی، رویکردی نوین در بررسی سبک بر اساس تحلیل گفتمان انتقادی». فصل‌نامه­ی علمی پژوهشی نقد ادبی. س 5. ش 17. صص 37-62.

    - دُرپر، مریم.(1392). سبک‌شناسی انتقادی(سبک‌شناسی انتقادی نامه­های غزالی با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی). تهران: علم.

    - ـــــــــــــ .(1393 الف). «لایه­های مورد بررسی در سبک‌شناسی انتقادی داستان کوتاه و رمان». مجلّه­ی جستارهای زبانی. دوره­ی 5. ش 6.(پیاپی 21). صص65-94.

    - ـــــــــــــ .(1393ب). «رده­بندی و آسیب­شناسی پژوهش­های سبک‌شناسی فارسی و راه حل­های پیشنهادی». مجلّه­ی فنون ادبی. س 6. ش 1.(پیاپی10). صص 129-149.

    -رضویان، رزاق.(1389). «جایگاه و نقش قهرمان پروبلماتیک در رمان­های رئالیستی فارسی». مقاله­های نخستین همایش پژوهش­های زبان و ادب فارسی: سبزوار. صص 1281-1292.

    - ساچکوف، بوریس.(1362). تاریخ رئالیسم. ترجمه‌­ی محمّدتقی فرامرزی. تهران: تندر.

    - ساسانی، فرهاد.(1389). «تأثیر بافت متنی در معنای متن». مجلّه­ی زبان­پژوهی دانشگاه الزهرا(س). س 2. ش 3. صص 109-124.

    - سلدن، رامان، ویدوسون، پیتر.(1377). راهنمای نظریّه­ی ادبی معاصر. ترجمه‌ی‌ عبّاس مخبر. چ2. تهران: طرح نو.

    - شیخ­رضایی، حسین.(1385). نقد و تحلیل و گزیده داستان­های جلال آل احمد. چ3. تهران: روزگار.

    - شهری، بهمن.(1391). «پیوندهای میان استعاره و ایدئولوژی». فصل‌نامه علمی پژوهشی نقد ادبی. س 5. ش 19. صص 59-76.

    - فاولر، راجر.(1381). زبان­شناسی و نقد ادبی. ترجمه‌ی حسین پاینده و مریم خوزان. تهران: نی.

    - فتوحی، محمود.(1390). سبک‌شناسی نظریّه­ها، رویکردها و روش­ها. چ1. تهران: سخن.

    - فرخنده­کلات، علی.(1395). بررسی ویژگی­های سبکی سه داستان کوتاه صمد بهرنگی با رویکرد سبک‌شناسی انتقادی. پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد: گروه زبان­شناسی دانشگاه فردوسی مشهد.

    - فیشر، ارنست.(1349). ضرورت هنر در روند تکامل اجتماعی­. ترجمه‌­ی فیروز شیروانلو. چ 3. تهران: توس.

    -کوچش، زلتن.(1393). مقدمه­ای کاربردی بر استعاره. ترجمه‌­ی شیرین پورابراهیم. تهران: سمت.

    -گلدمن، لوسین.(1381). جامعه، فرهنگ، ادبیّات. گزیده و ترجمه‌­ی محمّدجعفر پوینده. چ 3. تهران: چشمه.

    -گورکی، ماکسیم.(1390). مادر. ترجمه‌ی‌ محمّد قاضی. تهران: جامی.

    - مونت گومری، مارتین.(1373). «رئالیسم». مجلّه­ی هنر. ش 27. صص 363-370.

    - لوکاچ، گئورگ.(1373). پژوهشی در رئالیسم اروپایی. ترجمه‌ی‌ اکبر افسری. تهران: علمی و فرهنگی.

    - مارتین، والاس.(1386). نظریّه­های روایت. ترجمه‌ی‌ محمّد شهبا. تهران: هرمس.

    - مارکس، کارل و فریدریش انگلس.(1359). مانیفست حزب توده. ترجمه‌ی‌ محمّد پورهرمزان. بی‌جا: حزب توده­ی ایران.

    - مدرّسی، یحیی.(1368). درآمدی بر جامعه­شناسی زبان. چ 1. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

    - نوری، مصطفی(1394). روزگار بی­قراری(مازندران و گرگان در اشغال ارتش سرخ 1325-1320). تهران: سازمان اسناد و کتابخانه­ی ملی.

    - وردانک، پیتر.(1389). مبانی سبک‌شناسی. ترجمه‌­ی محمّد غفاری. تهران: نی.

    - ون­دایک، تئون ای.(1382). مطالعاتی در تحلیل گفتمان؛ از دستور متن تا گفتمان­کاوی انتقادی. ترجمه‌ی­ی پرویز ایزدی. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه­ها.

    - هادی، روح­الله و تهمینه عطایی.(1388). «مبانی زیباشناختی رئالیسم سوسیالیستی». مجلّه­ی دانشکده‌ی ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلّم. س 17. ش 64. صص 125-148.

    - یارمحمّدی، لطف­الله.(1383). گفتمان­شناسی رایج و انتقادی. تهران: هرمس.

    - یوسفی­نیا، علی­اصغر.(1370). تاریخ تنکابن. تهران: قطره. 

    روزنامه­ها و مجلات:

    - داد

    - دموکرات ایران

    مراکز آرشیوی:

    - سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران(ساکما)

    • Latin resources:
    • Fairclough, N.(2002). Gritical Discourse Analysis.Vol.2. London: Longman.
    • Fowler, et al.(1979). Language and Control. London: Rutledge and Kegan Paul.
    • Fowler, R.(1986). Linguitic Criticism. Oxford: Oxford University Press.
    • Gennet, G& B. crampe.(1988). “Structure and function of the Title in the Literature”. Critical Inquiry. Vol. 14. No. 4. The University of Chicago Press. PP. 692-720.
    • Jeffries, L.(2010). Critical Stylistic.the Power of English. Houndmils, Basingstoke: Palgrave Macmillan.  
    • Leech, G. N and Short, M.(1981). Style in Fiction: A Linguistic Introduction to English Fictional Prose. Harlow: Longman
    • S(2002). “Thresholds of Access: paratextualily and Classification”. Journal of Education for Library and Information Science. Vol. 43. No. 2. Association for Library and Information Science.
    • Simpson, P.(1993). Language, Ideology and Point of view. London: Routledge.  

    Wodak, R.(1989). Language, Power, and Ideology: Studies in Political Discourse. Amesterdam: John Benjamins.