پسامدرنیسم به مثابه سبک شبه‌مؤلّفه‌ها در ادبیّات کلاسیک فارسی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، گرایش غنایی، دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

چکیده
ادبیّات پسامدرن، یکی از تجلّیگاه‌های اصلی پسامدرنیسم است که پیدایی آن به تأثیر‌پذیری از فلسفه، سبک زندگی و وضعیّت‌ پسامدرن باز‌می‌گردد. اگر پسامدرنیسم به عنوان یک وضعیّت در نظر گرفته شود، باید آن را محدود به نیمه‌ی دوم قرن بیستم و قرن بیست‌ویکم دانست؛ امّا به عنوان یک سبک ادبی، پیش از دوران تاریخی‌اش، شبه‌مؤلّفه‌‌هایی برای آن محتمل است. به زعم برخی از منتقدان در نگرش به پسامدرنیسم به عنوان سبکی ادبی، این سبک و شیوه‌ی نگارش در طول تاریخ ادبی و در دوره‌های گوناگون واقع شده است و نه در قرن بیستم؛ به همین دلیل در دوران مدرنیسم و پیشامدرن هم می‌توان نمونه‌هایی برای مؤلّفه‌های آن آورد. همان گونه که در ادبیّات کلاسیک اروپایی برای پسامدرنیسم، پیش‌زمینه‌هایی ذکر شده است، در ادبیّات کهن فارسی هم می‌توان برای آن نمونه‌هایی آورد. ویژگی‌هایی مانند «اقتباس، ازهم‌گسیختگی، دور باطل، فرا‌داستان، تقلید طنز‌آمیز، بازی با زبان، دادائیسم و فراتاریخ‌نگاری» در ادبیّات کلاسیک فارسی دارای‌ شبه‌مؤلّفه‌‌هایی است که در این پژوهش به آن‌ها پرداخته شده است. نتایج به‌دست‌آمده، نشان‌دهنده‌ی وجود شبه‌مؤلّفه‌های پسامدرنیسم به عنوان یک سبک ادبی در ادبیّات کلاسیک فارسی است.

کلیدواژه‌ها


  • منابع

       -     اخوان ثالث، مهدی.(1374). نقیضه و نقیضه‌سازان. به کوشش ولی‌الله درودیان. تهران: زمستان.

    • ایبرمز، میر هوارد و گالت هرفم، جفری.(1387). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی. ترجمه‌ی‌ سعید سبزیان. تهران: رهنما.
    • بسحاق اطعمه.(1382). کلّیّات بسحاق اطعمه شیرازی. تصحیح منصور رستگار فسایی. تهران: میراث مکتوب.
    • بیدل دهلوی.(1387). کلّیّات میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی. تصحیح خال‌محمّد خسته و خلیل‌الله خلیلی و با تعلیقات فرید مرادی. تهران: زوّار.
    • پاینده، حسین.(1388). نقد ادبی و دموکراسی. تهران: نیلوفر.
    • ـــــــــــــــ .(1389). داستان کوتاه در ایران(داستان‌های مدرن). تهران: نیلوفر.
    • ـــــــــــــــ .(1390). داستان کوتاه در ایران(داستان‌های پسامدرن). تهران: نیلوفر.
    • پورنامداریان، تقی.(1382). گمشده‌ی لب دریا. تهران: سخن.
    • تولان، مایکل. جی.(1383). درآمدی نقّادانه-زبان‌شناختی بر روایت. ترجمه‌ی‌ ابوالفضل حُری. تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
    • حافظ.(بی‌تا). دیوان حافظ. به اهتمام محمّد قزوینی و قاسم غنی. تهران: کتابخانه‌ی زوّار.
    • حسن‌لی، کاووس.(1391). گونه‌های نوآوری در شعر معاصر ایران. تهران: ثالث.
    • حقوقی، محمّد.(1381). حد همین است. تهران: قطره.
    • خاقانی شروانی.(1389). دیوان خاقانی. تهران: اقبال.
    • رضی، احمد.(2009). «شعرهای تصویری و دیداری در ادبیّات معاصر ایران». مجلّه الدّراسات الادبیّه. ش 53. در aryaadib.blogfa.com/post-378.aspx.(بازبینی در 15 مرداد 1395).
    • زرقانی، مهدی.(1391). بوطیقای کلاسیک. تهران: سخن.
    • سعدی.(1385). کلّیّات. تصحیح محمّدعلی فروغی. تهران: هرمس.
    • صالحی، علی.(1382). شعر در هر شرایطی: گفت‌وگو با سیّدعلی صالحی(پیرامون جنبش شعر گفتار). تهران: نگیما.
    • صفا، ذبیح‌الله.(1369). تاریخ ادبیّات. تهران: فردوس.
    • طاهری، قدرت‌الله.(1384). «پُست‌مدرنیسم و شعر معاصر ایران». پژوهش‌های ادبی. ش 8، صص 29-50.
    • عبداللّهیان، حمید.(1390). «بن‌مایه‌های پسامدرنیسم در مثنوی مولوی». مجموعه مقالات همایش داستان‌پردازی مولوی. bookcity.org/detail/3682/root/1264.(بازبینی در 15 بهمن 1398).
    • علی‌زاده، ناصر و نظری انامق، طاهره.(1396). «مؤلّفه‌های پُست‌مدرنیستی در غزلیّات حافظ شیراز». زبان و ادب فارسی. س 70، ش 235، صص 153- 180.
    • شمس قیس‌ رازی‌.(1314). المعجم‌ فی‌ معاییر اشعار العجم‌. به تصحیح‌ محمّد قزوینی. تهران‌: مطبعه‌ی مجلس.
    • کزّازی، میر جلال‌الدّین.(1388). سراچه‌ی آوا و رنگ. تهران: سمت.
    • منوچهری دامغانی.(1347). دیوان. به کوشش محمّد دبیرسیاقی. تهران: زوار.
    • مولوی.(1376). کلّیّات شمس تبریزی. تهران: امیرکبیر.
    • نجومیان، امیرعلی.(1385). درآمدی بر پست‌مدرنیسم در ادبیّات. اهواز: رسش.
    • وو، پاتریشا.(1383). «مدرنیسم و پسامدرنیسم: تعریفی جدید از خودآگاهی ادبی»، مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان. گردآوری و ترجمه‌ی‌ حسین پاینده. تهران: روزنگار.
    • همایی، جلال‌الدّین.(1386). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: هما.
    • یاحقّی، محمّدجعفر.(1386). فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیّات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
    • یوشیج، نیما.(1368). در باره‌ی هنر و شعر و شاعری‌. به کوشش سیروس طاهباز. تهران: نگاه.
    • De Mijolla, A.(2005). International dictionary of psychoanalysis.(Board of Translators, Trans). Michigan: Thomson Gale.
    • Elam, D.(1992). Romancing the Postmodern. London: Routledge.
    • Hutcheon, L.(1985). A Theory of Parody: The Teachings of Twentieth-Century Art Forms. New York: Methuen.
    • Hutcheon, L.(2004). A Poetics of Postmodernism: History, Theory, and Fiction. New York and London: Routledge.
    • Lewis, B.(2001). "Postmodernism and Literature", in Sim, Stuart.(Ed), Routledge Companion to Postmodernism. London: Routledge.(Pp 121-133).
    • Lyotard, J. F.(1984). The Postmodern Condition: A Report on Knowledge.(Bennington, G and Massumi, B, Trans). Manchester: Manchester University Press.
    • Malpas, S.(2005). The Postmodern. London: Routledge.
    • McHale, B.(1987). Postmodernist Fiction. London: Routledge.
    • Readings, B. & Schaber, B.(1993). Postmodernism across the Ages: Essays for a Postmodernity That Wasn't Born Yesterday. Syracuse NY: Syracuse University Press.

    Waugh, P.(1984). Metafiction: The Theory and Practice of Self-Conscious Fiction. London and New York: Routledge.