چکیده: شفیعی کدکنی از جمله شاعران معاصر است که در عین پایبندی به سنّت و تأثیر از میراث گرانسنگ ادب فارسی و پشتوانهی غنی فرهنگی در اشعار خود، طرفدار نوجویی و نوآوری نیز بوده است؛ او هم از سنّت شعر فارسی تأثیر میپذیرد و هم از جریانات شعری معاصر ایران و جهان. ملاک و میزان هنر نزد او، ارزش هنری، اندیشگی و معنایی آن است و هر رویکرد شعری که منطبق با این معیارها باشد، مورد اقبال اوست. از جمله مکاتب و رویکردهای شعری جدید که به خاطر ارزش هنری مورد توجّه او بوده است، ایماژیسم و شعر دیداری است. در مجموعهاشعار او، نمونههای ارزشمندی در این دو شیوه و منطبق با اصول و معیارهای این دو وجود دارد. تاکنون پژوهشی در مورد اشعار ایماژیستی و دیداری شاعر صورت نگرفته است؛ حال آن که این بخش از اشعار شاعر، غنای هنری و احساسی بالایی دارند؛ شاعر به کمک تصاویر عینی و ملموس، لحظاتی گذرا را به تصویر کشیده و جاودانه کرده است. این اشعار ایماژیستی که غالباً غیر ایدئولوژیک و صرفاً زیباست، شایسته توجّه و دقّت نظر مخاطب برای التذاذ هنری است. در کنار این، شفیعی هنرمندانه از شیوهی نوشتاری نیز در مواردی برای القا و انتقال موضوع و مضمون، سود جسته است و هماهنگی بی بدیلی بین مضمون و شکل نوشتاری خلق کرده است و خصلتی زیبایی شناسانه به شعر خود داده است. پژوهش حاضر به بحث و بررسی این نمونهها میپردازد و با شیوهای تحلیلی-توصیفی تلاش دارد تا اشعار ایماژیستی و دیداری شاعر را مورد مطالعه قرار دهد.
باطنی، محمّدرضا (1378)، فرهنگ معاصر انگلیسی-فارسی، چ4، تهران: فرهنگ معاصر
جونز، پیتر (1371)، «مروری بر ایماژیسم: تصویرگرایی در شعر انگلیسی»، ترجمه احمد میرعلایی، زنده رود، ش1، صص82-56
چدویک، چالرز (1357)، سمبولیسم، ترجمهی مهدی سحابی، ج اوّل، تهران: نشر مرکز
داد، سیما (1388)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، چ دوم، تهران: نشر مروارید
دستغیب، عبدالعلی (1373، 1374)، «این جماعت معر میسرایند نه شعر»، گزارش، شمارهی 49و50، اسفند73 و فروردین 74، صص74-71
زرّینکوب، عبدالحسین (1371)، شعر بی دروغ شعر بی نقاب، تهران: علمی.
سعیدپور، سعید (1389)، از شکسپیر تا الیوت، چ چهارم، تهران: نشر مرکز.
سیدحسینی، رضا (1387 )، مکتبهای ادبی، چاپ چهاردهم، تهران: نگاه.
شاملو، احمد (1382)، مجموعهی آثار، چ چهارم، تهران: نگاه.
شعیری، حمیدرضا و همکاران (1388)، «معنا در تعامل متن و تصویر: مطالعه نشانهشناختی دو شعر دیداری از طاهره صفارزاده»، فصلنامه پژوهشهای ادبی، س6، ش25، صص39-70
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1350)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگه
_____________________ (1385)، هزاره دوم آهوی کوهی، چ چهارم، تهران: انتشارات علمی
_____________________ (1376)، آیینهای بر ای صداها، چ اوّل، تهران: سخن
_____________________ (1392). «جهان در مقدّم صبح بهاران (یکصد و یک شعر منتشر نشده از شفیعی کدکنی)». مجلّهی بخارا، سال پانزدهم. شمارهی بهمن و اسفند 1392. صفحات59-6.
____________________ (1387). «بهار کاغذین (پنجاه شعر چاپ نشده شفیعی کدکنی)». مجلّهی بخارا. شمارههای 68-67، اسفندماه 1387، صفحات32-7.
_____________________ (1349)، «صور خیال در شعر پارسی»، تهران: انتشارات نیل
صفوی، کورش (1373)، از زبان شناسی به ادبیّات، ج1، تهران: چشمه.
صهبا، فروغ و عمرانپور محمّدرضا، (1386)، «برشهای درون مصراعی در شعر معاصر»، فصلنامهی پژوهشهای ادبی، سال4، شمارهی 15، صص 81-111.
عبّاسی، حبیب الله (1378 )، سفرنامهی باران، تهران: انتشارات روزگار.
عبدی، زهرا؛ خائفی، عبّاس و سیّدترابی، حسن (1394)، «ایماژیسم در شعر احمدرضا احمدی»، نشریّهی زبان و ادب فارسی (نظریّهی سابق دانشکدهی ادبیّات دانشگاه تبریز)، بهار و تابستان 1394، شمارهی 231، صص 59-75.
علیپور، مصطفی (1387)، ساختار زبان شعر امروز، تهران: فردوس.
فتوحی، محمود (1385)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.
فیشر، ارنست (1386)، ضرورت هنر در روند تکامل اجتماعی، ترجمهی فیروز شیروانلو، تهران: توس.
کرسفی دین محمّدی، نصرت الله (1396)، شعر تجسّمی (کانکریت) در نیم نگاهی تحلیلی، انتقادی و تطبیقی، متنپژوهی ادبی، سال21، شمارهی 72، تابستان96، صص183 تا206.
محمودی، سهیل (1387)، «شعر کانکریت و یادی از طاهره صفارزاده»، سایت ابدان.
نیمایوشیج (1386)، دربارهی هنر شعر و شاعری به کوشش سیروس طاهباز، تهران: نگاه.
ولک، رنه (1383)، تاریخ نقد جدید، ج 5، ترجمهی سعید ارباب شیرانی، تهران: نیلوفر.
Lowell, Amy. (1915),Some imagistpoets, Boston and New York,Mifflin Company.
Leech, G. H. A. (1969). Linguistic: Guide to English Poetry. New York:Longman