بررسی نمودهای مکتب اگزیستانسیالیسم در رمان «دیدار» اثر میخائیل نُعیمه

نویسندگان

دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

چکیده
 انسان و رازهای وجودی او یکی از مهم­ترین مسائلی است که توجّه بسیاری از ادباء را در تمام دوره­ها به خود جلب کرده است. در ادبیّات عربی نیز ادیبان زیادی به تأمّل درباره‌ی انسان و رازها و احساسات وی پرداخته‌اند؛ احساساتی که گاه نشان از اندوه، نومیدی و ناکامی دارد. در این رابطه ادیبان مهجر با روی­آوردن به فلسفه‌ی اگزیستانسیالیسم به تأمّل در سرنوشت انسان پرداخته و کوشیده­اند تا رازهای درونی وی را مورد بررسی قرار­دهند؛ میخائیل نعیمه از جمله کسانی است که به اگزیستانسیالیسم روی آورده است و تصویرهایی از مرگ­اندیشی، گناه، دلهره، اندوه و نومیدی که در مسیر رسیدن به آزادی و رشد و تعالی گریبان­گیر انسان می­شوند را محور آثار ادبی خود و به‌ ویژه رمان «دیدار» قرار داده است. بنابراین نگارندگان در نظر­دارند با روش توصیفی-تحلیلی به کارگیری افکار و نشانه‌های فلسفه‌ی اگزیستانسیالیسم در رمان «دیدار» اثر میخائیل نعیمه را که بازگو­کننده‌ی پیوندی میان تکامل زندگی انسان با آوارگی، اندوه، پریشان حالی و غربت است، مورد واکاوی قرار­دهند. نتایج این پژوهش، حاکی از آن است که ذهن میخائیل نعیمه، همواره معطوف اندیشه­های فلسفه‌ی هستی­شناسی بوده و اگزیستانسیالیسم به نحو بارزی در پنج مقوله با عنوان­های اضطراب و دلهره، احساس گناه، تعالی و گذر، اندیشه‌ی مرگ و آزادی در رمان «دیدار» نمایان گشته است.

کلیدواژه‌ها


  • منابع و مآخذ

    الف. منابع فارسی

    • افضلی، علی و فاطمه اعرجی. (1394). «خوانش اگزیستانسیالیستی رمان «ستاره‌ی آگوست» اثر صنع الله ابراهیم»، مجلّه‌ی ادب عربی، شماره‌ی 1، صص 23-40.
    • براهویی، محمّدحسین و محمّد شیخ. (1395). «بررسی تأثیر اندیشه‌ها و افکار لئون تولستوی بر میخائیل نعیمه»، تحقیقات جدید در علوم انسانی، شماره‌ی دوم، صص 139-150.
    • حسینی، رضا. (1376). «مکتب‌های ادبی»، تهران، انتشارات نگاه.
    • حیدریان شهری، احمدرضا و منیر زیبایی. (1393). «نمودهای فلسفه‌ی وجودگرایی در مجموعه‌ی داستانی «گفتگوی ناشنوایان» از جُرج سالم »، مجلّه‌ی نقد ادب معاصر عربی، شماره‌ی 6، صص 55-81.
    • خجسته، فرامرز و جعفر فسایی. (1394). «چوبک و اندیشه‌ی وجودی تحلیل داستان «انتری که لوتی‌اش، مُرده بود.» در پرتو فلسفه‌ی اگزیستانسیالیسم»، ادب‌پژوهشی، شماره‌ی سی و چهارم، صص 179-205.
    • خیّری، مهدیه و عیسی متّقی‌زاده. (1390). «آثار و مبانی فلسفه‌ی اگزیستانسیالیسم در آثار نجیب محفوظ با تکیه بر رمان «أولاد حارتنا»، پایان­نامه‌ی دوره‌ی کارشناسی ارشد زبان و ادبیّات عرب، دانشگاه تربیت مدرّس، دانشکده‌ی علوم انسانی.
    • زیبابی، منیر و احمدرضا حیدریان شهری. (1392). «بررسی تفکّرات وجودگرایی (اگزیستانسیالیسم) در ادبیّات معاصر سوریه «با تکیه بر داستان‌های صفدی، تامر، راهب و سالم»، پایان­نامه‌ی دکتری زبان و ادبیّات عرب، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده‌ی ادبیّات و علوم انسانی.
    • سارتر، ژان پل. (1361). «اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر»، ترجمه‌ی مصطفی رحیمی، تهران، انتشارات مروارید.
    • سلیمانی، جواد. (1394). «نقد دیدگاه‌های مکتب اگزیستانسیالیسم درباره‌ی هویّت انسان»، صص 49-68.
    • شریعتی، علی. (1357). «اگزیستانسیالیسم، علم و اسکولاستیک جدید»، قم، نشر عمار.
    • شعاعی، داریوش و هادی شعبانی چافجیری. (1396). «تحلیل عناصر داستان در رمان دیدار اثر میخائیل نعیمه»، پایان­نامه‌ی کارشناسی ارشد زبان و ادبیّات عرب، دانشگاه گیلان.
    • شیّا، محمّد شفیق. (1979). «فلسفه‌ی میخائیل نعیمه»، بیروت، مؤسّسه‌ی بحسون الثقافیه، ط1.
    • صفوی مقدّم، ناژین. (1390). «زمینه‌ها و پیشینه‌ی فلسفه‌های اگزیستانس و برخی برداشت‌های ناصواب»، غرب‌شناسی بنیادی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شماره‌ی اوّل، صص 39-54.
    • عزیزی‌پور، محمّد. (1388). «سخنی پیرامون ادبیّات مهجر»، دوماهنامه‌ی تبیان، شماره‌ی 31 مهرو آبان.
    • گودرزی لمراسکی، حسن. (1392). «اگزیستانسیالیسم در شعر یوسف الخال»، مجلّه‌ی ادب عربی، شماره‌ی 2، صص 175-192.
    • ماتیوز، اریک. (1378). «فلسفه فرانسه در قرن بیستم»، ترجمه‌ی محسن حکیمی. تهران، انتشارات ققنوس.
    • مسبوق، سیّدمهدی، علی عزیزی و حدیثه فرزبود. (1391). «اندیشه‌ی وحدت وجود در همس الجفون میخائیل نعیمه»، دوفصل‌نامه‌ی علمی-پژوهشی ادبیّات عرفانی دانشگاه الزهراء، شماره‌ی 6، صص 121-142.
    • مطهّری، مرتضی. (1383). «انسان کامل»، تهران، قم، انتشارات صدرا، چاپ سی و یکم.
    • معتمدی، غلامحسین. (1386). «انسان و مرگ»، تهران، نشر مرکز.
    • نوالی، محمود. (1386). «فلسفه‌های اگزیستانس و اگزیستانسیالیسم تطبیقی»، تبریز، انتشارات دانشگاه تبریز.
    • «اگزیستانسیالیسم و روان پزشکی»، (بی­تا). ترجمه‌ی جواد نوربخش، عزّالدین معنوی، فیروز نقش تبریزی، تهران، انتشارات مجلّه‌ی ‌بهداشت درمانی.
    • وال، ژان آندره. (1345). «اندیشه هستی»، ترجمه‌ی باقر پرهام، تهران، انتشارات کتابخانه طهوری.

    ب. منابع عربی

    • اصلانی، سردار و افسانه خواجه گودری. (2012). «الحریّه‌ی الروحیّه‌ی فی منظر میخائیل نعیمه و طرق الوصول إلیها»، إضاءات نقدیه‌ی (فصلیه‌ی محکّمة)، العدد الثامن، صص 33-54.
    • بایزیدی، مجید، خلیل پروینی و کبری روشنفکر. (1395). «الحبّ الوجودی فی روایتی «جیل القدر» و «ثائر محترف» لمطاع صفدی»، مجلّه‌ی الجمعیّه‌ی الإیرانیه‌ی للغه‌ی العربیه‌ی و آدابها، فصلیّه‌ی علمیه‌ی محکمه، العدد 41، صص 19-38.
    • الخفاجی، محمّد عبد المنعم. (1995). «مدارس النقد الأدبی الحدیث»، القاهره، الدار المصریه‌ی اللبنانیه، الطبعه‌ی الأولی.
    • شریم، جوزیف. (1997). «المفرده فی القصه‌ی دراسه‌ی اسلوبیه- دلالیه‌ی نموذج میخائیل نعیمه و امیلی نصرالله».
    • شکیب انصاری، محمود. (1393). «تطور الأدب العربی المعاصر»، اهواز، انتشارات دانشگاه شهید چمران، چاپ ششم.

    نعیمه، میخائیل. (1999). «لقاء»، بیروت-لبنان، انتشارات نوفل، الطبعه‌ی الثالثه‌ی عَشرهَ.