رهیافت نیچه‌ای پساساختارگرا به مفهومِ پیرنگ: کوندرا علیه ارسطو (مطالعه‌ی موردی: رمان جاودانگی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه آموزشی الهیات، دانشکده علوم انسانی، فلسفه، دانشگاه گنبد کاووس، ایران

چکیده

چکیده
مقاله‌ی حاضر با رویکرد پساساختارگرایی به بررسی مفهوم پیرنگ در ارسطو و کوندرا می­پردازد. نقدهای کوندرا به ارسطو، بیانگرِ تضاد هستی­شناختی - معرفت­شناختیِ آ‌ن‌هاست. از این منظر، این مقاله می­کوشد به این پرسش پاسخ دهد که چرا کوندرا برخلاف ارسطو، پیرنگ را خصمِ رمان می­داند؟ در جهان رواییِ کوندرایی، هیچ‌ یک از مفاهیم ارسطویی؛ یعنی، وحدت، ضرورت و کلّیّت جایی ندارد؛ در مقابل از جهانی سرشار از کثرات، عناصر نامعقول، اتّفاقات‌ و امکان­های تصادفی سخن می­گوید که رمان، بازنمایی­کننده‌ی آن است. در همین جاست که کوندرا به مکاتب پساساختارگرا نزدیک می­شود. نزد کوندرا، رمان، شکلی از اندیشیدن است که با ماهیّت­گرایی و علیّت‌باوریِ ارسطویی در تقابل است و برخلاف فلسفه، راویِ یک جهانِ غیر عقلانی است. علّت مخالفت‌ کوندرا با پیرنگ، همین است: پیرنگ، زاده‌ی درک عقلانی از جهان همچون پیوستار علّی است. از همین ­روست که در روایت کوندرایی، عناصری وارد می­شود که در روایت ارسطویی طرد می­شد؛ عناصری همچون حادثه‌ی فرعی، گریز از موضوع و فقدان ضرورت علّی - معلولی. سرانجام این که کوندرا، پیرنگ را همچون سیطره‌ی تک­صدایی و قدرت مطلقه‌ی خطِ داستان نفی می­کند. هدف پژوهش حاضر، نشان دادن این نکته است که بدون فهم چَشم­انداز پساساختارگرای کوندرا (چَشم­انداز نیچه‌ای)، نمی‌توان مفهوم روایت در رمان­های او را درک کرد. برای کوندرا همیشه نیچه به عنوان نیای پساساختارگرایان، یک فیلسوف مهم بوده است.

کلیدواژه‌ها


 -ارسطو (1386)، بوطیقا، ترجمه‌ی هلن اولیایی­نیا، اصفهان: نشر فردا.
 -اسدی، سعید (1390)، «درآمدی بر تحلیل ساختاری گفتمان/ پیرنگ نمایشی»، فصل‌نامه­ی هنر و معماری: تئاتر، شماره­ی44.
 -پاینده، حسین (1393)، داستان کوتاه در ایران (داستان­های پسامدرن)، جلد سوم، تهران: انتشارات نیلوفر.
 -سانتاگ، سوزان (1394)، علیه تفسیر، ترجمه‌ی مجید اخگر، تهران: نشر بیدگل.
 -عبّاسی، علی (1391)، «کارکرد روایی پیرنگ در دو روایت قدیم و جدید»، تاریخ ادبیّات، شماره‌ی 70، صص 45
 -علّامی، ذوالفقار (1389)، «جایگاه شعر نزد افلاطون و ارسطو»، فصل­نامه‌ی پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، شماره‌ی 19، صص 86.
-   فوکو، میشل (1390)، فوکو و امر سیاسی، ترجمه‌ی کاوه حسین­زاده­راد، رخداد نو، تهران.
-   فوکو، میشل (1394)، «نیچه، تبارشناسی، تاریخ»، ترجمه‌ی نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، چاپ در: از مدرنیسم تا پُست‌مدرنیسم، ویراستار انگلیسی: لارنس کِهون، ویراستار فارسی: عبدالکریم رشیدیان، تهران: نشر نی.
 -کوندرا، میلان (1386)، جاودانگی، ترجمه‌ی حشمت کامرانی، تهران: نشر علم،. 
 -کوندرا (1387)، میلان، بار هستی، ترجمه‌ی پرویز همایون­پور، تهران: نشر قطره.
-   کوندرا، میلان (الف1389)، هنر رمان، ترجمه‌ی پرویز همایون­پور، تهران: نشر قطره.
 -کوندرا، میلان (1389ب)، وصایای تحریف­شده، ترجمه‌ی کاوه باسمنجی، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
 -کوندرا، میلان (1397)، نظریّه‌ی رمان، ترجمه‌ی سیدمحمّدرضا باطنی، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
-   لوئیس، بری (1393)، «پسامدرنیسم و ادبیّات»، چاپ در: مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان، ترجمه‌ی حسین پاینده، تهران: انتشارات نیلوفر. 
-   کاپلستون، فردریک (1368)، تاریخ فلسفه­ی یونان و روم، ترجمه‌ی سیدجلال­الدین مجتبوی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی و انتشارات سروش.
-   مارتین، والاس (1391)، نظریّه­های روایت، ترجمه‌ی محمّد شهبا، تهران: نشر هرمس.
-   محمّدی­وکیل، مینا (1396)، «رابطه هنر و اخلاق در فلسفه ارسطو»،  دو فصل­نامه‌ی فلسفه و کلام، سال چهل و پنجم، شماره‌ی 1، صص 96
-   نیچه، فریدریش (الف1377)، زایش تراژدی، ترجمه‌ی رؤیا منجم، تهران: نشر پرسش.
-   نیچه، فریدریش (1377ب)، حکمت شادان، ترجمه‌ی جمال آل­احمد و دیگران، تهران: نشر جامی.
-   نیچه، فریدریش (الف1380)، فلسفه، معرفت و حقیقت، ترجمه‌ی مراد فرهادپور، تهران: نشر هرمس.
-   نیچه، فریدریش(1380ب)، تبارشناسیِ اخلاق، ترجمه‌ی داریوش آشوری، تهران: نشرآگه.
-   نیچه، فریدریش (1382)، غروب بت­ها، ترجمه‌ی داریوش آشوری، تهران: نشرآگه.
- ویکس، رابرت (1397)، فلسفه مدرن فرانسه، ترجمه‌ی پیروز ایزدی، تهران: نشر ثالث.
- Bayley, John (2003) , "Kundera and Kitsch", in: Bloom's Modern Critical Views : Milan Kundera, Edited and with an Introduction by Harold Bloom, Chelsea House Publishers.
- Copleston, Frederick (1985) , A History of Philosophy, Volume IV, New York: Doubleday.
- Foucault, Michel (2003) , The order of things, translated by Alan Sheridan, London and New York: Routledge.
- Hans, James (2003) , "Kundera's Laws of Beauty", in: Bloom's Modern Critical Views: Milan Kundera, Edited and with ab Introduction by Harold Bloom, Chelsea House Publishers.
- Pichova, Hana & Rhine, Marjorie (1997) ,"Reading Oedipus in Milan Kundera's The Umbearable Lightness of Being", in: Comparative Literature Studies, vol. 34, no. 1, The Pennsylvania State University.
- Pifer, Ellen (2003) ,"The Book of Laughter and Forgetting: Kundera's Narration against Narration," in: Bloom's Modern Critical Views: Milan Kundera.
- Rayner, Timothy (2007) , Foucault's Heidegger, New York: Continuum International Publishing Group.
- White, Alan (1990) , Within Nietzsche's Labyrinth, New York & London: Routledge.